موضوع: حجیت خبر واحد// عقل

بعد از استدلال به کتاب و سنت واجماع یعنی طریق عقلا میرویم سراغ چهارمین دلیل یعنی عقل

استدلال حجیت خبر واحد از طریق عقل و یقینا این عقل ، عقل نظری است زیرا عقل عملی در سیره عقلا بررسی شد.

مرحوم شیخ اعظم در اینباره میفرماید استدلال به عقل برای حجیت خبر واحد 4 وجه دارد؛ سه وجه اول را مرحوم آخوند ادامه داده و بحث کرده است اما وجه چهارم را بعد از شیخ کسی ادامه عنوان نکرده است که همان بحث انسداد است. همانطور که میدانید دلیل انسداد حجیت مطلق ظن را اثبات میکند و ما چون انسدادی نیستیم باید برویم سراغ ادله عقلی که امارات معتبره و ظنون خاص را دلیل قرار میدهد برای حجیت خبر واحد .

و اما وجه اول بحث علم اجمالی و منجزیت آن است . عقل میگوید علم اجمالی همانند علم تفصیلی است علم اجمالی داریم به اینکه ما در شریعت اسلامی رها نیستیم و احکامی وجود دارد و در برابر هر شک یا شبهه ای باید بسمت بودن حکم برویم لذا هر اماره یا روایتی پیداشد باید بگوئیم اصاله الحجیه که ما را

وادار میکند پای هر چیزی که شبهه دلیلیت دارد موقعیت یا تعینی دارد مانند اجماع یا شهرت یا خبر واحد مطلقا زانو بزنیم.

وجه دوم مرحوم فاضل تونی صاحب وافیه میگوید اخبار زیادی در کتب شیعه وجود دارد وعلم اجمالی داریم که بسیاری از آنها از معصوم صادر شده است لذا در مقابل هر خبر واحدی ایستادیم و تشخیص ندادیم که مشکلی دارد باید بپذیریم.

وجه سوم مرحوم صاحب حاشیه میگوید علم اجمالی داریم به اینکه خبرها از معصومین صادر شده است و از طرفی اجماع داریم که باید به کتاب و سنت عمل شود و مصدر این عمل کردن آنست که در کتاب وسنت احکام آمده است سنت بما هو سنت در دایره علم اجمالی است .

وجه اول را وقتی پردازش میکنیم درونش وجه دوم و سوم نیز دیده میشود.

اولین کاری که مرحوم شیخ نسبت به نظریه خودش یعنی وجه اول (که دین اسلام دارای احکام است و توسط ابزارالات مختلف بیان شده و هر ابزاری که بتواند جنبه خصوصیت داشته باشد و علامتی داشته باشد برای بیان دین بحکم علم اجمالی باید آن را پذیرفت مانند همین که در علم اجمالی داریم بین 100 مورد یکی از آنها واجب است باید از باب احتیاط 100 مورد را انجام داد،)انجام میدهد اشکالی نقضی است که بر آن وارد کرده و میفرماید اگر این علم اجمالی را بپذیریم هر اماره ظنی حجت است هر چیزی که جنبه اماریت داشته باشد ولو صداقت و وثاقت آن محرز نشده باشد باید به آن عمل نمود که لایلتزم به احد هیچ محققی این را قبول ندارد.

بعد از شیخ عده ای از محققین و بزرگان این اشکال را به شکل منظم تری مرتب کرده و جواب داده اند با این عنوان که علم اجمالی در مانحن فیه بر 3 قسم است.

1. علم اجمالی کبیر

2. علم اجمالی متوسط

3. علم اجمالی صغیر

علم اجمالی که مرحوم شیخ به آن ایراد میگیرد نوع اول یعنی علم اجمالی کبیر است .

علم اجمالی کبیر یعنی ما هرجا شبهه کردیم که دلیل هست یا خیر، اماره حجت هست یا خیر، باید بگوئیم حجت است.

علم اجمالی متوسط یعنی امارات معتبره وغیر معتبره که روایات فراوانی هستند در کتب شیعه حجت است

علم اجمالی صغیر یعنی روایات موجوده در کتب معتبره شیعه حجت است.

علم اجمالی کبیر منحل میشود بواسطه علم اجمالی متوسط و علم اجمالی متوسط منحل میگردد بواسطه علم اجمالی صغیر و نتیجه اینکه روایاتی که در کتب معتبره شیعه موجود است علم اجمالی داریم که دین در اینهاست و وافی هستند در تمام ابواب فقه .

با این دلیل عقلی هر خبر وارد در کتب اربعه حجت است.