موضوع: الأمارات/الإجماع المنقول بخبر الواحد /قول لغوی

خلاصه جلسه قبل

کلام در حجّیت قول لغوی بود بعنوان یکی از ظنون معتبره برای تشخیص معنای لفظ؛ یعنی اگر لغوی می‌گوید الصعید: تراب الخالص، بتوانیم بر طبق آن فتوا بدهیم که تیمم فقط با خاک خالص صحیح است؛ رسیدیم به ادله حجیت قول لغوی؛ دو دلیل بررسی شد؛ دلیل اوّل رجوع به اهل خبره بود و گفتیم لغوی اهل خبره نیست؛ دلیل دوّم اجماع بود و گفتیم اجماعی وجود ندارد چون خیلی از فقهاء در طول تاریخ اصلاً این بحث را مطرح نکرده‌اند؛ نه اجماع قولی هست نه عملی؛ و سلّمنا که اجماع باشد مدرکی است و کاشف از قول معصوم نیست.

دلیل سوّم: انسداد صغیر

ادّعا شده است که باب علم نسبت به معنای لغت منسدّ است؛ نمی‌توان نسبت به معنای همه‌ی لغات علم پیدا کرد؛ از طرفی برای فتوادادن نیاز داریم به لغت؛ مؤیّد مطلب آنکه شیخ اعظم می‌فرماید معنای آب که اینقدر واضح است امّا سعه و ضیق این معنا در عالم لغت خیلی مبهم است که منظور چه آبی است: آب خالص، آب مضاف، آب کر، آب غیر کر و غیره؛ و تنها راه حل موجود، قول لغوی است.

جواب

این دلیل مخدوش است؛ زیرا در کنار این انسداد، انسداد دیگری نیز وجود دارد که انسداد باب احکام است؛ اوّل باید ببینیم باب علم نسبت به احکام شریعت را منسدّ می‌دانیم یا منفتح؛ اگر قائل به انفتاح باب علم و علمی باشیم نسبت به احکام، فبها؛ در اینصورت نسبت به احکام علم پیدا می‌کنیم چه علم وجدانی یا برهانی؛ لذا نیازی به لغت نیست؛ اما اگر گفتیم باب علم و علمی نسبت به معظم احکام منسدّ است مستلزم حجّیت مطلق ظنّ است؛ چه این ظنّ از لغت حاصل شود یا از غیرلغت؛ وانگهی در باب لغت اجمال زیادی وجود ندارد؛ فقط چند مورد مانند قرء و صعید مجملند؛ و الّا اکثر لغات موجود در آیات و روایات واضحند البته نه بر اساس قول لغوی بلکه بر اساس شیوع در محاورات؛ اگر هم از قول لغوی باشد بخاطر حجّیّت آن نیست بلکه بخاطر جهت دیگری مثل کثرت است مثلاً هزار نفر لغوی آن را معنا کرده‌اند.

در نتیجه در باب لغت اگر نیاز به اقوال لغویین بود باید بیّنه وجود داشته باشد یعنی دو لغوی عادل بگویند؛ و الّا از مسیر ظنّ معتبری که به خبر واحد ملحق شود کافی نیست؛ و رجوع فقهاء به لغت از باب حجیت قول لغوی نیست بلکه از باب حصول اطمینان است؛ ظهورات بر اساس قول لغوی پدید نمی‌آید و اگر هم پدید آید موجبة جزئیه است؛ بنابراین حجّیت قول لغوی بماهو قول لغوی ثابت نیست؛ بله اگر از باب بیّنه باشد قبول می‌شود مثلاً دو نفر عادل بگویند ما دیدیم که عرب فصیح این کلمه را در این معنا بکار می برند.

هذا تمام الکلام در قول لغوی.