موضوع: خلاصه مباحث الفاظ/ /

ادامه‌ی تلخیص مباحث الفاظ

کلام در تلخیص مباحث الفاظ در شماره 59 به تخصیص عام رسید؛ گفتیم تخصیص عام به منطوق رائج است؛ امّا تخصیص عام به مفهوم نیز بر دو قسم است: مفهوم موافق و مفهوم مخالف؛ مفهوم موافق بیان شد.

امّا تخصیص عام به مفهوم مخالف

«فی کل غنم زکاة» و «فی غنم السائمة زکاة»

«أن تصیبوا قوما بجهالة» و «إن جائکم فاسق بنبإ فتبینوا»

عموم جمله‌ی اوّل با مفهوم جمله‌ی دوّم تخصیص می‌خورد بنابراین غنم غیر سائمه زکات ندارد؛ و همچنین خبر عادل نیاز به تحقیق ندارد.

آیا عام را می‌توان عام را توسّط مفهوم مخالف تخصیص زد؟ به این نتیجه رسیدیم که هرگاه مفهوم بتواند قرینه برای عام باشد و عنوان خاص بر او منطبق شود و ناظر بر عام باشد، در اینصورت همانطور که خاص بر عام مقدّم می‌شود مفهوم نیز بر عام مقدّم می‌شود زیرا ملاک تقدّم، قرینیّت است؛ اگر واقعاً مشخّص شود که مفهومی عرفاً می‌تواند قرینه بر عام باشد و از طرفی هم قائل شدیم که مفهوم حجّت است، مانند منطوق بر عام مقدّم می‌شود.

در نتیجه با دو شرط مفهوم بر عام مقدّم می‌شود و آن را تخصیص می‌زند: اوّلاً قرینه باشد و ثانیاً قرینیّتش محرز باشد؛ شرط اوّلش که معلوم است لکن با شرط دوّم گویا از بحث مفهوم خارج می‌شود چون مطلب از دلالت قرینه فهمیده می‌شود نه از مفهوم لفظ و عام و خاص بودن.