بحث اخلاقی:

رسول خدا (ص) می فرماید: إنّ اللَّه بحكمته و فضله جعل الرّوح و الفرح في اليقين و الرّضا و جعل الهمّ و الحزن في الشّك و السّخط.[1]

یکی از مهمترین مسائل زندگی انسان ها این است که در زندگی آرامش داشته باشیم. امروزه ثابت شده که اکثر بیماری ها بر اثر استرس هاست و بعضی از اطباء هشتاد تا نود درصد از بیماری ها را مربوط به استرس که همان فشار روحی و نداشتن آرامش روحی است می دانند. ما باید این آرامش را پیدا کنیم تا سالم باشیم و از زندگی به خوبی بهره مند باشیم. رسول خدا (ص) در این روایت راه آن را به ما نشان داده است و می فرماید: خداوند به مقتضای حکمتش (که توأم با عدالت است) و فضلش (که اضافه بر عدالت است) آرامش و شادی را در یقین و رضا قرار داده است. یعنی یقین به خدا داشته باشیم و راضی به رضای او باشیم. همچنین همّ و حزن را در شک و سخط قرار داده است.

شاید تفاوت «همّ» و «حزن» در این باشد که همّ همان غم درونی است و حزن چیزی است که انسان آن را اظهار می کند و ممکن است با هم مترادف باشند.

کسی که به ذات پاک پروردگار یقین دارد می داند که تنها نیست و هر کجا که باشد خدا با اوست و از حالات انسان با خبر است. ثانیا خدا قادر بر همه کار است و چیزی بر او مشکل نیست. ثالثا: او رحمان و رحیم است. بنا بر این اگر حوادث تلخی در زندگی انسان رخ می دهد یقینا حکمتی داشته است. وقتی انسان راضی به رضای خدا باشد آرامش پیدا می کند. او می داند که این حوادث یا کفاره ی گناهان است و یا موجب آزمایش او می باشد و یا اثراتی در زندگی آینده ی او دارد.

اما اگر کسی ایمان به خدا نداشته باشد خود را تنها می بیند و در مقابل حوادث زندگی نه یاری دارد و نه یاور و نه پشتیبان و نه غمخواری. او همچنین با بدبینی به حوادث نگاه می کند و غالبا عصبانی است و معترض از اینکه این حوادث در زندگی او پدید آمده است.

یکی از دانشمندان در طبابت می گوید که من کاری به خدا و روز قیامت ندارم ولی اگر کسی می خواهد سالم باشد باید به مذهبی معتقد باشد. برای سلامتی انسان، اعتقاد مذهبی قوی امری است که مؤثر می باشد.

موضوع: اجرای خیار غبن در غیر بیع

بحث در مسائلی در مورد خیار غبن است که امام قدس سره در تحریر به آنها نپرداخته است.

مسأله ی دوم: آیا خیار غبن در غیر از بیع یعنی در سایر معاوضات مالی لازمه جاری می شود (مانند اجاره، مضاربه، مساقات، مزارعه، برخی از انواع صلح، شرکت و مانند آن. البته ما مضاربه و شرکت و سایر عقود را لازمه می دانیم بر خلاف بسیاری از علماء که آنها را جایزه می دانند). مرحوم شیخ انصاری این را به عنوان یک مسأله ی مستقل در مکاسب بیان کرده است.

اقوال علماء:

بسیاری از اصحاب فتوا داده اند که جاری می شود.

صاحب مفتاح الکرامة می فرماید: هل یعمّ سائر المعاوضات المالیة؟ الّذی صرّح به فی شرح الإرشاد لفخر الإسلام و التنقیح و إیضاح النافع أنّه یعمّ. و هو ظاهر إجارة «جامع المقاصد».

و قد یشمّ ذلک من إطلاق قوله فی «التذکرة»: الغبن سبب ثبوت الخیار للمغبون عند علمائنا، لقوله علیه السّلام: «لا ضرر و لا ضرار فی الإسلام»... و فی إجارة «جامع المقاصد: أنّه یجری فی الإجارة مستندا إلی أنّه من توابع المعاوضات.[2]

صاحب جواهر در عبارتی کوتاه در کتاب الاجاره به مناسبتی می فرماید: وبالجملة كل خيار في البيع كان دليله أو من أدلته خبر الضرار ونحوه ، يتجه جريانه (جریان خیار غبن در اجاره)، بخلاف ما اختص بدليل خاص (که عمدتا خیار مجلس است) لا يجوز التعدي عنه إلا بالقياس المحرم عندنا.[3]

شیخ انصاری نیز این بحث را مفصلا مطرح کرده و گاه می گوید که خیار غبن در غیر بیع جاری است و گاه قائل می شود که نیست و سر آخر می فرماید: دخوله فيما عدا البيع لا يخلو عن قوّة.[4]

جلسه ی آینده این بحث را ادامه می دهیم.