موضوع: زمان قربانی در
مورد محصور
بحث ما در آخرین
مسأله از مسائل مربوط به حصر و صدّ است. این مسأله در مورد
تعیین زمان برای ذبح قربانی است. بحث در این است که
کسی که بعد از احرام مصدود و محصور می شود در چه زمانی
باید قربانی را به جا آورد تا از احرام خارج شود.
امام قدس سره در
این مسأله دو احتیاط وجوبی کرده می فرماید:
مسألة 16 - الأحوط أن يكون يوم الميعاد في إحرام عمرة التمتع قبل
خروج الحاج إلى عرفات، وفي إحرام الحج يوم العيد.[1]احتیاط
وجوبی این است که در اگر کسی در عمره ی تمتع محصور شود
باید قربانی را قبل از روز عرفه به مکه بفرستد.
و در احرام حج اگر
محصور شود باید قربانی را روز عید بفرستد.
در این مسئله سه
فرع وجود دارد که امام قدس سره یکی را ذکر نکرده است و شاید به
سبب وضوح آن بوده است. آن فرعی که ایشان بیان نکرده است محصور
در عمره ی مفرده است که برای قربانی در آن زمان خاصی وجود
ندارد و هر زمان که خواست می تواند برای آن اقدام کند.
اما عمره
ی تمتع:
اگر کسی در عمره ی تمتع محصور شود باید قربانی بفرستد و
مکان آن مکه است. اما زمان آن به فرمایش امام قدس سره بر اساس احتیاط
وجوبی می فرماید: باید قبل از روز عرفه باشد.
اما در حج
تمتع: اگر
کسی در حج تمتع محصور شود باید قربانی بفرستد و مکان آن در
منی است و امام قدس سره بر اساس احتیاط وجوبی می
فرماید: باید زمان آن در روز عید باشد.
اما دلیل بر
اینکه باید در عمره ی تمتع زمان قربانی قبل از عرفات باشد
و حال آنکه هیپ آیه و روایت و اجماعی در این مورد
نیست شاید این باشد که این قربانی جانشین عمره
ی تمتع است و زمان عمره ی تمتع قبل از عرفات است بنا بر این
باید قربانی قبل از عرفات و در مکه انجام شود.
نقول: این دلیل
شبیه استحسان است و قابل نقد می باشد. قربانی صرفا برای
این است که فرد از احرام عمره در آید و دلیلی وجود ندارد
که قربانی جانشین عمره ی تمتع باشد.
قول
دیگری در
این مورد است که قول مرحوم راوندی است که می فرماید: وقت
آن یوم العید می باشد. مرحوم کاشف اللثام در این مورد
می فرماید:
وزمانه أي هدي التحلل عن الحصر
عن العمرة كل ما يعينه لمن يبعث معه الهدي إلا عمرة التمتع - على قول الراوندی فكالحج.[2]دلیل ایشان
هم شاید این باشد که عمره ی تمتع با حج همراه است بنا بر
این کل عمره و حج با هم اتحاد دارند و قربانی مزبور باید
جانشین کل عمره و حج شود بنا بر این از آنجا که قربانی در حج
تمتع در روز عید است، قربانی مزبور هم باید در روز عید
انجام شود.
نقول: اشکال سابق بر
این هم بار می شود و آن اینکه این یک نوع استحسان
ظنی است و دلیلی وجود ندارد که قربانی جانشین عمره
و حج با هم باشد.
قول سوم: ظاهر کلمات اصحاب است
که هر وقتی که می خواهد می تواند قربانی را انجام دهد و
مکان قربانی در مکه است.
دلیل ایشان
روشن است و دلیل آنها اطلاق اخبار است زیرا در اخبار صرفا آمده است که
باید هدی را بعث کرد و زمانی را مشخص نمود. در این اخبار
در مورد زمان هدی سخنی به میان نیامده است. البته مکان
ذبح مشخص است و آن اینکه در عمره باید در مکه ذبح شود. بنا بر
این ما قائل به احتیاط واجب که امام قدس سره قائل شده است
نیستیم.
هذا تمام الکلام
فی العمرة التمتع
اما زمان
قربانی در حج تمتع:
فرد محرم به احرام حج شده است و بعد بیماری شده است. مکان
قربانی در منی است و در آن به صراحت در روایات تصریح شده
است. اما در مورد زمان آن آیا باید در یوم العید ذبح شود
یا در روز عید و تمام ایام تشریق می توان آن را ذبح
کرد (که بر چهار روز بالغ می شود.) امام قدس سره احتیاط واجب کرده است
که فقط در روز عید باشد ولی بعضی گفته اند که ایام
تشریق هم جزء ایامی است که می توان قربانی کرد
زیرا قربانی حج را در ایام تشریق هم می شد انجام
داد چرا در این قربانی چنین چیزی جایز نباشد.
مرحوم کاشف اللثام
می فرماید:
و عن الحج يوم النحر وأيام
التشريق فإنها أيام
ذبح الهدي في الحج كما يأتي، ولكن اقتصر الأصحاب هنا على يوم النحر.[3]
بعد ایشان جواز
قربانی در ایام تشریق را تأیید می کند.
صاحب جواهر می
فرماید:
ولا ريب في أن الأحوط الاقتصار على يوم
النحر وإن كان الذي يقوى خلافه، لكون أيام التشريق أيام ذبح الهدي.[4]نقول: اگر روایتی
در این مسأله نبود می توان به این قائل شد ولی در
روایات آمده است که باید قربانی در یوم نحر انجام شود.
مُحَمَّدُ بْنُ
الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ
مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ
سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ
اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أُحْصِرَ فَبَعَثَ بِالْهَدْيِ فَقَالَ يُوَاعِدُ
أَصْحَابَهُ مِيعَاداً فَإِنْ كَانَ فِي حَجٍّ فَمَحِلُّ الْهَدْيِ يَوْمُ
النَّحْرِ وَ إِذَا كَانَ يَوْمُ النَّحْرِ فَلْيُقَصِّرْ مِنْ رَأْسِهِ ...[5]
این روایت
صحیحه است.
ظاهر یوم النحر
همان روز عید است.
الْحُسَيْنِ بْنِ
سَعِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ قَالَ
سَأَلْتُهُ
عَنْ رَجُلٍ أُحْصِرَ فِي الْحَجِّ قَالَ فَلْيَبْعَثْ بِهَدْيِهِ إِذَا كَانَ
مَعَ أَصْحَابِهِ وَ مَحِلُّهُ أَنْ يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ وَ مَحِلُّهُ
مِنًى يَوْمَ النَّحْرِ إِذَا كَانَ فِي الْحَجِّ ...[6] این روایت
مضمره است.
بنا
بر این
نباید گفت که ذبح در ایام تشریق جایز است. بنا بر
این ما در این فرع از کلام امام قدس سره قائل به احتیاط واجب
نمی شویم و فتوا می دهیم که باید قربانی در
روز نحر که ظاهر آن همان روز عید است انجام شود. لا اقل اینکه قدر
متیقن از آن همان روز عید است.
یک
مسأله ی مهم باقی مانده است که امام قدس سره مطرح نکرده است و آن مسأله ی
اشتراط است یعنی انسان موقع احرام شرط کند که هر زمان که مشکلی
ایجاد شد فرد از احرام خارج شود. البته جای این بحث در مسائل
احرام است ولی ما آن را در اینجا مطرح می کنیم.
ما در اینجا از
عبارت شرایع استفاده می کنیم:
إذا
اشترط في إحرامه أن يحله حيث حبسه ثم أحصر تحلل[7]بعد صاحب جواهر اضافه
می کند:
لا إشكال ولا خلاف نصا وفتوىدر این حکم
شکی نیست و اجماعا چنین شرطی جایز است ولی
آنچه محل بحث است این است که فایده ی این شرط چیست
زیرا اگر فرد حتی شرط هم نکند هنگام محصور شدن می تواند از
احرام در آید. برای آن چهار و یا پنج شرط ذکر کرده اند. مثلا
گفته اند که اگر او چنین شرطی کند لازم نیست قربانی کند
ولی اگر شرط کرده باشد برای تحلل به قربانی احتیاج است.
فایده ی دیگر
این است که اگر شرط کرده باشد لازم نیست منتظر موعد و زمان
قربانی شود بلکه به صرف ایجاد مانع قربانی کرده از احرام در
می آید ولی اگر شرط نکرده باشد نمی تواند تعجیل کند
و باید منتظر بماند تا قربانی به محل برسد و در زمان خاص خود ذبح شود.
ان شاء الله در جلسه
ی بعد این بحث را ادامه می دهیم.