بحث
اخلاقی:
امام حسن عسکری
علیه السلام در روایتی که ما آن را به پنج فقره تقسیم
کرده ایم و در این بحث به فقره ی سوم آن اشاره می کنیم
می فرماید:
اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا
زَيْناً وَ لَا تَكُونُوا شَيْناً (برای ما زینت باشید
نه عیب و ننگ و عار برای ما.)
جَرُّوا
إِلَيْنَا كُلَّ مَوَدَّةٍ (همه نوع محبتی را به سوی ما
بکشید)
وَ ادْفَعُوا عَنَّا كُلَّ قَبِيحٍ (با
اعمالتان هر گونه زشتی را از ما دور سازید.)
فَإِنَّهُ
مَا قِيلَ فِينَا مِنْ حُسْنٍ فَنَحْنُ أَهْلُهُ (هر آنچه از خوبی ها
در مورد ما گفته شود ما سزاوار آن هستیم.)
وَ مَا
قِيلَ فِينَا مِنْ سُوءٍ فَمَا نَحْنُ كَذَلِكَ (و هر گونه بدی که از
ما بگویند ما از آن نیستیم.)
[1]
این مضمون از
کلام امام صادق علیه السلام و سایر معصومین نقل شده است و آن
اینکه باید با عمل، برای پیشوای خود آبرو
بخریم زیرا اعمال ما به حساب پیشوایان ما گذاشته می
شود چرا ما را شیعیان اهل بیت می دانند کما اینکه
اعمال بد ما موجب می شود که دیگران در مورد اهل بیت گمان
خوبی نبرند.
در اینکه نکته
ای روانشناختی وجود دارد و آن روایات به آن اشاره دارد و آن
اینکه شنونده هنگامی حرف گوینده را باور می کند که بداند،
گوینده به آن حرف، ایمان دارد و به آن اعتقاد دارد. این همان
است که می گویند: حرفی که از دل برخیزد بر دل
نشیند. اگر شنونده بداند که گوینده خودش به کلامی که می
گوید اعتقاد ندارد، او نیز اعتقاد نخواهد داشت. شنونده هنگامی
به این علم می رسد که ببیند گوینده خود، به مضمون کلام
خود عمل می کند.
در زمان ما نیز
اگر مردم دنیا الگوی خوبی از انقلاب اسلامی ببیند
به آن اعتماد می کنند ولی اگر ببینند که ما خود به اسلام و
قوانین اسلامی پایبند نیستیم، انقلاب به سایر
نقاط منتشر نمی شود.
علماء نیز
باید مواظب رفتار و اعمال خود باشند به گونه ای که فامیل و
خانواده ی آنها از آن درس بگیرند. اما اگر اعمال او صحیح نباشد،
نزدیکان او به دین و اسلام بدبین می شوند.
همچنین است
مسئولین اداره جات. یعنی اگر مدیر یک اداره حلال و
حرام و مسائل و نکات اخلاقی را رعایت کند، تمامی افرادی
که زیر دست او هستند به همان سمت سوق داده می شوند.
مسلمانان صدر اسلام
نیز عمل پیامبر و عفو عام او و نحوه ی برخورد او با مشرکان
سرسخت را در روز فتح مکه دیدند و این موجب شد که فوج فوج به اسلام
گرویدند.
موضوع: جواز گرفتن سه روز
روزه در سفر
بحث در مسأله ی 21
است که در مورد قربانی در منی در ایام حج است. کسانی که
دسترسی به قربانی و پول آن ندارند باید ده روز روزه
بگیرند که سه روز آن در حج است و هفت روز آن در غیر حج و در وطن:
مسألة
21 - يجوز صوم الثلاثة في السفر، ولا يجب قصد الإقامة في مكة للصيام، بل مع عدم
المهلة للبقاء في مكة جاز الصوم في الطريق، ولو لم يصم الثلاثة إلى تمام ذي الحجة
يجب الهدي يذبحه بنفسه أو نائبه في منى، ولا يفيده الصوم. [2]
فرع اول در مورد
این بود که سه روز روزه ای را که می گیرند می
توانند در سفر بگیرند و لازم نیست قصد اقامه ی ده روز کنند.
به دلالت روایات
رسیدیم و بخشی از آنها را نقل کردیم و اکنون به
بیان ما بقی آنها می پردازیم:
مُحَمَّدُ بْنُ
يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ
بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى قَالَ
سَأَلْتُ
أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ لَا يَجِدُ الْهَدْيَ ... قُلْتُ
يَصُومُ وَ هُوَ مُسَافِرٌ؟ قَالَ نَعَمْ أَ لَيْسَ هُوَ يَوْمَ عَرَفَةَ
مُسَافِراً (اگر هم قرار بود که هفتم و هشتم و نهم را روزه بگیرد در
روز عرفه مسافر بوده است.)
إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ
نَقُولُ ذَلِكَ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي
الْحَجِّ يَقُولُ فِي ذِي الْحِجَّةِ[3] عَلِيِّ بْنِ
إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ
بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ
عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
سَأَلْتُهُ
عَنْ مُتَمَتِّعٍ لَمْ يَجِدْ هَدْياً قَالَ يَصُومُ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي
الْحَجِّ يَوْماً قَبْلَ التَّرْوِيَةِ وَ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ وَ يَوْمَ
عَرَفَةَ قَالَ قُلْتُ فَإِنْ فَاتَهُ ذَلِكَ قَالَ يَتَسَحَّرُ لَيْلَةَ
الْحَصْبَةِ (شب نفر، سحری می خورد)
وَ
يَصُومُ ذَلِكَ الْيَوْمَ وَ يَوْمَيْنِ بَعْدَهُ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يُقِمْ
عَلَيْهِ جَمَّالُهُ (اگر شتربان، اقامت نکند)
أَ
يَصُومُهَا فِي الطَّرِيقِ قَالَ إِنْ شَاءَ صَامَهَا فِي الطَّرِيقِ (و
کسی که در طریق است مسافر است.)
وَ إِنْ
شَاءَ إِذَا رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ...[4] این روایت
صحیحه است.
روایت
معارض:
الْحُسَيْنِ بْنِ
سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ
الصَّوْمُ
الثَّلَاثَةُ الْأَيَّامِ إِنْ صَامَهَا فَآخِرُهَا يَوْمُ عَرَفَةَ (یعنی
از روز هفتم شروع می شود و روز سوم آن که نهم است در روز عرفه قرار می
گیرد.)
وَ إِنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى ذَلِكَ
فَلْيُؤَخِّرْهَا حَتَّى يَصُومَهَا فِي أَهْلِهِ وَ لَا يَصُومُهَا فِي السَّفَرِ.[5]این روایت
صحیحه است.
روایت پنجم باب
47 که مرسله ی مفید است نیز ظهور در این دارد که در سفر
نباید سه روز روزه را گرفت.
وجه جمع: مراد از این
روایات معارض این است که امام علیه السلام قائل به ترخیص
شده است یعنی روزه در سفر مشکل است و بنا بر این آنها اجازه
دارند که در سفر نگیرند و بعد که وطن رسیدند آنها را بگیرند.
البته واضح است که اگر
این جمع دلالی را قبول نکردیم وکار به تعارض کشید
می گوییم که این روایات نمی تواند با آن
روایات که روزه در سفر را جایز می دانند زیرا آن
روایات هم مطابق فتوای مشهور است و هم دارای روایات
بیشتر و هم مطابق سیره ی مسلمین می باشد در
نتیجه گروه اول مقدم می شود.
مخصوصا که اگر
کسی هفتم و دو روز بعد را بخواهد روزه بگیرد در آن حال نیز
مسافر می باشد و روزه گرفتن برای او جایز است.
اشکال: در سابق گفتیم
که حاجیان غالبا در مکه قصد ده روز نمی کنند در نتیجه مسافر
هستند و در عین حال روزه را می گیرند. اشکال شده است که
حاجیان ایرانی غالبا در مکه قصد ده روز می کنند.
حتی کسانی که مدینه بعد هستند بیست روز در مکه می
مانند.
جواب: می توان قبل از
رفتن به عرفات، ده روز ماند ولی غالبا کسی بعد از عرفات، ده روز در
مکه نمی ماند.