موضوع: استعمال حناء در حال احرام

امام قدس سره در مسأله ی سیزدهم در فرع دوم می فرماید: و الأحوط ترك استعمال الحناء للزينة، بل لو كان فيه الزينة فالأحوط تركه و إن لم يقصدها، بل الحرمة في الصورتين لا تخلو من وجه.

امام قدس سره در مورد حناء احتیاط می کند و این به سبب این است که اکثریت فقهاء در مورد حناء به کراهت فتوا داده اند.

بعد این مسأله را مطرح می کند که اگر استعمال آن مصداق زینت باشد حتی اگر زینت قصد نشده باشد باز احتیاط مزبور باقی است.

بعد اضافه می کند که در هر دو صورت چه قصد زینت بکند یا نه قول به حرمت خالی از وجه نیست.

دلائل این مسأله را بیان کردیم و گفتیم که عمده دلیل قائلین به حرمت همان دو روایتی صحیحه ای است که در باب مرآة و کحل وارد شده است. که نظر در مرآة و استعمال کحل اسود جایز نیست زیرا این دو زینت هستند. (لانه زینة)

از این عبارت قیاس منصوص العله ای درست کردند و گفتند که هر چیزی که زینت است به طور کلی حرام است. (ما ان شاء الله بعدا این بحث را مطرح می کنیم که آیا زینت علی الاطلاق حرام است یا نه)

بله در مورد حناء بستن به سر نهی وارد شده است ولی نمی دانیم مراد استعمال حناء است و یا به سبب این است که در مردان موجب پوشانیدن سر می شود که خود یکی از محرمات است. (این را نیز بعدا بحث می کنیم)

خلاصه اینکه ما قائل شدیم اگر کل زینة حرام باشد نظر امام مورد قبول ما است و الا باید سراغ کراهت رویم. (بنابراین فتوای ما فعلا علی المبنی است)

بقی هنا امور:

الامر الاول: آیا حناء موضوعیت دارد و یا اینکه همه ی رنگ هایی که استعمال می شود در حکم، همانند حناء می باشد؟

انصاف این است که داخل می باشد زیرا:

اولا: عرف الغاء خصوصیت می کند و می گوید: حناء خصوصیتی ندارد و اگر قرار باشد مکروه یا حرام باشد به سبب زینت است. الآن الوان دیگری جانشین حناء شده است و حناء کمتر استفاده می شود.

ثانیا: بر اساس عمومات تزیین، اگر گفتیم کل زینة حرام، الوان دیگر هم داخل می شود.

الامر الثانی: اگر قبل از احرام به حناء یا رنگ دیگر خضاب کند و یقین دارد که اثر آن تا موقع احرام باقی می ماند آیا می تواند چنین کند یا نه؟

امام قدس سره در این مورد می فرماید: و لو استعمله قبل الإحرام للزينة أو لغيرها لا إشكال فيه و لو بقي أثره حال الإحرام.

اما به صراحت قائل به عدم حرمت است.

عده ای مخالفت کرده اند و قائل به تحریم شده اند: شهید ثانی در شرح لمعه و بعضی دیگر قائل به حرمت شده است.

کسانی هم که در استعمال حناء قائل به کراهت هستند در ما نحن فیه قائل به کراهت شده اند.

دلیل مسألة همان حدیث کنانی است که ضعیف السند می باشد.

باب 23 از ابواب تروک احرام

حدیث 2: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ خَافَتِ الشُّقَاقَ (تَرَک دست) فَأَرَادَتْ أَنْ تُحْرِمَ (هنوز محرم نشده است) هَلْ تَخْضِبُ يَدَهَا بِالْحِنَّاءِ (زیرا حناء هم دست را نرم می کند و هم ترک ها را می پوشاند) قَبْلَ ذَلِكَ قَالَ مَا يُعْجِبُنِي أَنْ تَفْعَلَ
در سند روایت محمد بن فضیل است که مورد ایراد می باشد. ولی مشهور به این روایت عمل کرده اند و ضعف سند به عمل آنها منجبر می شود.

در این روایت زن، قبل از احرام به این عمل اقدام می کند و ظاهر آن هم این است که که نزدیک احرام است و به هر حال اثر حناء بر دستش می ماند.

همچنین قصدش هم مداوا است نه زینت و ظاهر کلام امام علیه السلام هم کراهت می باشد.

نقول: برای مسأله سه فرع متصور است.

حالت اول این است که فرد اصلا قصد زینت نداشته است

حالت دوم این است که قصد زینت در قبل از احرام داشته است یعنی یکی دو هفته که به احرام مانده است تصمیم داشته است خود را با حناء و یا رنگ زینت کند. حتی شاید مطمئن نباشد که اثر آن تا زمان احرام بماند.

حالت سوم این است که او می داند اثر آن در حال احرام باقی می ماند و زینت در حال احرام را قصد می کند.

در فرض سوم آیا می توان قائل به عدم حرمت شد؟ خصوصا که در مورد طیب می گویند: اگر کسی قبل از احرام بوی خوشی مصرف کرده است باید قبل از احرام آن را برطرف کند و یا مثلا لباسش را بشوید. چه فرقی بین طیب و حناء است؟

به عبارت دیگر در مورد طیب آنی که در حال احرام حرام است احداث نیست بلکه هم حدوث و هم بقاء هر دو حرام است.

بله در حالت اول و دوم کسانی که قصد زینت را دخالت می دهند می توانند قائل به عدم کراهت و یا حرمت شد.

ولی ما که قائل هستیم علم به بقاء زینت ملازم با قصد است (قصد قهری) در هر سه حال قائل به کراهت و یا حرمت هستیم. به این بیان که اگر زینت باشد حتی اگر قصد زینت نداشته باشد و یا حتی اگر قصد زینت قبل از احرام داشته باشد و بداند که بعد از احرام هم باقی می ماند و در حالت سوم در هر حال اشکال دارد.

بنابراین ما در این فرع با امام قدس سره همراه نیستیم.

الامر الثالث: آیا در حرمت و یا کراهت حناء در تزیین بین زن و مرد فرقی هست یا نه؟

به گفته ی جواهر ج 18 ص 430 بعضی مانند مرحوم شیخ طوسی و ابن ادریس حلی و یحیی بن سعید و علامه در بعضی از کتب قائل شده اند که کراهت مختص زن است.

دلیل ایشان همان روایت قبلی است که مورد آن فقط زن بوده است. هر چند او قصد زینت هم نداشته است.

بعضی مانند کشف اللثام در ج 5 اضافه ای به آن ملحق کرده اند و آن اینکه این عمل موجب تزیین زن می شود و این امر به تهییج شهوات دیگران می انجامد از این رو در زن باید قائل به عدم جواز شویم نه دیگران.

نقول: این سخن از دو جهت صحیح نیست:

اما اولا: در مورد زینت بین زن و مرد تفاوتی نیست. حتی در روایات آمده است که در صدر اسلام مردان موها را خضاب کنند تا جوان به نظر برسند. این نشان می دهد که خضاب و زینت کردن در میان مردها هم رواج داشته است.

اما ثانیا: اگر دلیل ما روایات تحریم کل زینة للمحرم باشد در این حال بین زن و مرد فرقی نیست.

مضافا بر اینکه بعضی مانند صاحب جواهر به قاعده ی اشتراک تمسک جسته است. اصل کلی در سراسر فقه این است که هر حکمی برای هر کس ثابت شود (حتی برای معصومین) همه ی امت در آن شریکند. مگر اینکه با دلیلی ثابت شود که این از مختصات پیامبر و یا مخصوص زنان و یا مردان است.

بنابراین حتی اگر روایت فوق در خصوص زن باشد به سبب قاعده ی اشتراک مردان هم در آن حکم شریکند.