درس خارج فقه آیت الله مکارم

کتاب الحج

90/01/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حرمت تمتع از نساء

 بحث در مسئله ی اول از مسائل مربوط به دومین تروک احرام است که مربوط به مسئله ی حرمت تمتعات از نساء می باشد. گفتیم که اصل تمتع حرام است و ادله ی آن را بیان کردیم. اینکه امام قدس سره به سراغ فروعات مسئله می رود که آیا عمل حج و عمره هم فاسد می شود یا نه و اگر فاسد می شود آیا باید قضای آن را به جا آورد یا نه و اینکه کفاره ی آن چیست و این موارد در عمره ی تمتع، مفرده و یا حج یکسان است یا نه.

 مسئله ی اولی این فروعات را بیان می کند. امام قدس سره می فرماید: لو جامع في إحرام عمرة التمتع قبلا أو دبرا بالأنثى أو الذكر عن علم و عمد فالظاهر عدم بطلان عمرته و عليه الكفارة لكن الأحوط إتمام العمل و استئنافه لو وقع ذلك قبل السعي و لو ضاق الوقت (وقت کافی ندارد که عمره ی تمتع را تکرار کند) حج إفرادا و أتى بعده بعمرة مفردة و أحوط من ذلك إعادة الحج (یعنی حج و عمره ی تمتع) من قابل و لو ارتكبه بعد السعي فعليه الكفارة فقط و هي على الأحوط بدنة (شتر فربه) من غير فرق بين الغني و الفقير.

 امام قدس سره در ابتدا حکم مسئله را در عمره ی تمتع بیان می کند و حال آنکه در روایات عمره ی مفرده بحث شده است و این حکم در عمره ی تمتع مدرکی ندارد و در سایه ی عمره ی مفرده باید حکم عمره ی تمتع را مشخص نمود. فقها هم ابتدا عمره ی مفرده را بحث کرده اند.

 بحث جماع در قبل و دبر بسیار مهم است زیرا در مسئله ی غسل، نگاه داشتن عده و حتی در مسئله ی جماع در حج مطرح می شود و این بحث باید مستقل مطرح شود.

 خلاصه اینکه امام ابتدا حکم عمره ی تمتع را بیان می کند و در آن قائل به کفاره است نه فساد و قضا و بعد احتیاط کرده می فرماید: اگر قبل از سعی باشد عمره را فاسد حساب کند و هم قضایش را به جا آورد و هم کفاره و بعد احتیاط دیگری کردند که حج تمتع را سال بعد انجام دهد.

 فرع دوم در کلام امام این است که کفاره ی جماع، شتر است و بین آن در فقیر و غنی فرقی نمی باشد.

اما حکم عمره ی مفرده: ما چاره ای ندیدیم جز اینکه ابتدا حکم عمره ی مفرده را بحث کنیم. زیرا مسئله ی عمره ی تمتع دلیلی ندارد. علماء هم همین کار را کرده اند و در سایه ی آن حکم عمره ی تمتع را نیز بیان کرده اند.

کلام علماء:

 جمعی از علماء در این مسئله قائل به اجماع شده اند از جمله:

 صاحب حدائق در ج 15 ص 387 می فرماید: قد صرح جملة من الأصحاب بأن من جامع في احرام العمرة (عمره ی مفرده) قبل السعي فسدت عمرته و عليه البدنة و القضاء و ظاهر العلامة في المنتهى أنه موضع وفاق و نقل في المختلف عن الشيخ في النهاية و المبسوط أنه قال: من جامع امرأته و هو محرم بعمرة مبتولة (یعنی عمره ی مفرده زیرا مبتوله یعنی قطع شده و عمره ی مفرده از حج قطع شده است.) قبل أن يفرغ من مناسكها فقد بطلت عمرته و كان عليه بدنة و المقام بمكة (باید در مکه بماند) إلى الشهر الداخل إلى أن يقضي عمرته (زیرا در یک ماه نمی توان دو عمره انجام داد) ثم ينصرف إن شاء.

 صاحب جواهر در ج 20 ص 380 می فرماید: من جامع فی احرام العمرة (عمره ی مفرده) قبل السعی فسدت عمرته و علیه البدنة و قضائها کما صرح بذلک غیر واحد بل فی المدارک: هذا مذهب الاصحاب لا اعلم فیه مخالفا بل ظاهر عبارة المنتهی انه موضع وفاق ثم قال صاحب الجواهر: بل یمکن تحصیل الاجماع علیه فی العمرة المفردة

 بعد مخالفی از ابن ابی عقیل نقل می کند که ایشان می گوید در مورد حکم عمره روایتی ندیدم.

 قول عامة: نووی صاحب کتاب مجموع در ج 7 ص 384 می گوید: و إن وطئ في العمرة أو في الحج قبل التحلل الأول (قبل از تحلل از حج که انسان در حج بعد از قربانی همه چیز جز نساء بر او حلال می شود و بعد از طواف نساء آن هم بر او حلال می شود از این رو تحلل اول یعنی بعد از قربانی البته اهل سنت طواف نساء ندارند بلکه طواف وداع و یا طواف زیارت دارند) فقد فسد نسكه و يجب عليه أن يمضى في فاسده (باید عمل فاسدش را کامل کند تا محل شود و نمی تواند آن را رها کند) ثم يقضى (در سال آینده)

دلالت روایات:

 در مورد عمره ی مفرده سه روایت وجود دارد که دو تای آنها صحیحه است و یکی در سندش فردی است به نام احمد بن ابی علی که در رجال فقط یک نفر به این نام است و در حالات او نوشته اند عالم، ورع، فاضل. این عبارت از نظر علمای رجال توثیق به حساب نمی آید. به هر حال این روایت را به عنوان مؤید محسوب می کنیم.

 ان شاء الله فردا این روایات را بررسی خواهیم کرد.