موضوع: مسیرهایی که نه به میقات می رسد و نه به محاذات آن.

بحث در مورد مسیرهایی است که نه به میقات منتهی می شود و نه به محاذات آن.

در جلسه ی قبل بیان کردیم که چنین مسیرهایی وجود دارد و آن را اثبات کردیم و اینک باید به سراغ حکم آن برویم که کسی در این مسیرها قرار دارد چگونه باید محرم شود. همان طور که گفتیم در این مورد سه حکم وجود دارد.

1. قول دیگری هم وجود دارد که می گوید عند الاختیار حتما باید به میقات و یا به محاذی میقات برود و الا یکی از اقوال اول یا دوم را انتخاب کند.

2. قول دیگر این است که این است که به ادنی الحل بروند یعنی قبل از ورود به منطقه ی حرم محرم شود.

3. غالب اهل سنت قائلند که باید وقتی به اندازه ی فاصله ای که نزدیک ترین میقات به حرم دارد رسدیم محرم شویم. در نقشه یلملم و قرن المنازل در نود و چهار کیلومتری مکه است از این رو اگر کسی در مسیری که به میقات و محاذی آن نمی رسد حرکت می کند طبق این قول باید در نود و چهار کیلومتری مکه محرم شود.

اما دلیل قول اول: اولا و بالذات هر کس باید از میقات محرم شود زیرا رسول الله برای هر منطقه ای میقاتی را مشخص کرد. اهل بیت علیهم السلام هم محاذات این مواقیت را به آن اضافه کرده اند. بنابراین در جایی که نه محاذات است و نه میقات دلیلی نداریم که بتوان از آنجا محرم شد.

در ابواب مواقیت باب اول روایت 9 می خوانیم: عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ ع قَالَ: ... فَلَيْسَ لِأَحَدٍ أَنْ يَعْدُوَ مِنْ هَذِهِ الْمَوَاقِيتِ إِلَى غَيْرِهَا.

باید سند این روایت که در قرب الاسناد هست را بررسی کنیم.

ر 3: عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِيتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا يَنْبَغِي لِحَاجٍّ وَ لَا لِمُعْتَمِرٍ أَنْ يُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا ... وَ لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ أَنْ يَرْغَبَ عَنْ مَوَاقِيتِ رَسُولِ اللَّهِ ص

در این روایت لفظ لا ینبغی ممکن است دلالت بر وجوب داشته باشد زیرا در صدر حدیث آمده است (الاحرام من مواقیت خمسة) یعنی احرام باید از این مواقیت باشد و این بعید نیست که دلالت بر وجوب داشته باشد.

سند این روایت صحیح است.

اما قول دوم: قول به اینکه واجب ادنی الحل است.

مرحوم حکیم در مستمسک ج 11 ص 284 دلیلی بر این قول ذکر کرده است و می فرماید: لاطلاق ما دل علی عدم جواز دخول الحرم بلا احرام و الاصل البرائة عن وجوب الاحرام قبله (قبل از ورود به حرم اصل برائت است و چیزی بر فرد لازم نیست و لازم نیست محرم شود و از طرفی هنگام ورود به حرم باید محرم شود از این رو لدی الورود در ادنی الحل محرم می شود بعد می گوید: که اگر در روایت آمده است که اگر به میقات یا محاذات میقات می روید باید محرم شوید در مورد کسانی است که از آن مسیرهایی که به میقات یا به محاذات آن می رسد عبور می کنند نه در مورد کسی که در مسیرهای کور حرکت می کند)

صاحب عروة و امام در تحریر هم این قول را پذیرفته اند.

نقول: وقتی دلیل روشنی به ما می گوید که حتما باید از میقات و یا محاذات آن محرم شد دیگر جای برائت نیست زیرا برائت در مقام شک است و با آن دلائل محکم جایی برای شک باقی نمی ماند از این رو نباید از ادنی الحل محرم شد و باید یا به میقات و یا به محاذات آن رفت و محرم شد. این مقام جای اشتغال است زیرا ادله ی عامی برای احرام از میقات و محاذات آن داریم و بدون آن شک داریم که عهده ی تکلیف بیرون آمده ایم یا نه از این رو باید احتیاط کنیم و از خود میقات و محاذات آن محرم شویم.

مضافا بر اینکه سیره ی مسلمین هم بر این نبوده است که از ادنی الحل محرم شوند و

اما قول سوم: غالب اهل سنت قائلند که باید وقتی به اندازه ی فاصله ای که نزدیک ترین میقات به حرم دارد رسدیم محرم شویم که همان رسیدن به نود و چهار کیلومتری حرم است.

این قول دلیلی ندارد مگر قیاس زیرا نزدیک ترین میقات تا حرم نود و چهار کیلومتر است از این رو در هر جا که به این فاصله رسیدیم می توانیم محرم شویم. با این وجود در تحریر آمده است که فرد در فاصله ی نود و چهار کیلومتری حرم (به فاصله ی مرحلتین تا حرم) محرم شود و در ادنی الحل احرام خود را تجدید کند.

تلخص مما ذکرناه که همه عند الاختیار باید به میقات و یا محاذات آن روند ولی اگر کسی مضطر شود مثلا در مسیری است که وسیله ای ندارد که به میقات برود و وقت او هم ضیق است. در اینجا او می تواند در ادنی الحل محرم شود. زیرا آخرین نقطه ای که بدون احرام از آن نمی شود عبور کرد همان ادنی الحل است.

بقی هنا شیء: مسئله ای است که محل ابتلاء است و آن اینکه اگر کسی از جاده ای رد می شود که از محاذات میقات می گذرد ولی قصدش این است که به میقات برود آیا واجب است که در محاذات محرم شود یا آنکه باید به میقات برود. مثلا کسی می خواهد از جحفه محرم شود ولی در مسیرش به محاذات شجره می رسد (و وارد مدینه هم نمی شود که مجبور باشد از شجره محرم شود) آیا او باید از محاذات شجره محرم شود یا آنکه می تواند به جحفه برسد.

برای ما که با هواپیما به مکه می رویم این مسئله محل ابتلا است که از شمال مکه به جده می روند و از جده به جحفه می روند و محرم می شوند و خیلی از ماها از بالای شجره که محاذات عمودی شجره است رد می شوند و یا مثلا کسانی که با کشتی به دریای احمر به جده می آیند از محاذات جحفه رد می شوند ولی آنها به محاذات اهمیت نمی دهند و بعد از آنکه به جده آمدند به خود جحفه می روند. حال وظیفه ی آنها چیست.

واضح است که روایات محاذات شامل چنین فردی نمی شود و لا اقل مشکوک است که آین مورد را شامل شود و اصل هم عدم آن است. از طرفی دلیل محرم شدن از محاذات اطلاق یا عمومیتی ندارد تا به آن تمسک کنیم.

سیره ی مسلمین هم بر این است که وقتی قصد خود میقات دارند دیگر به محاذات میقات اهمیت نمی دهند.

تلخص مما ذکرنا:

1. مراد از محاذات نقطه ی قریب است نه بعید

2. بین محاذات در میان محاذات خشکی و دریایی و هوایی فرقی نیست.

3. مسیرهایی وجود دارد که نه به میقات و نه به محاذات آن منتهی می شوند.

4. در این مسیرهای کور باید عند الاختیار به خود میقات یا محاذات آن رفت و محرم شد و عند عدم الامکان باید از ادنی الحل محرم شد.

5. جده نه میقات است و نه محاذات میقات (البته محاذات صد کیلومتر و بیشتر است ولی ما تا این فاصله را جزء محاذات عرفی نمی دانیم.)