درس خارج فقه حضرت آیت الله مکارم

89/02/21

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: میقات یلملم و قرن المنازل

امام می فرماید: الرابع يلملم .

این میقات در جنوب مکه است با فاصله ی حدود 96 کیلومتر است و یمن هم در جنوب جزیرة العرب قرار دارد.

صاحب جواهر ج 18 ص 113 می فرماید: و کذا لاهل الیمن جبل او واد (دره ای) یقال له یلملم و الملم و یرمرم و هو علی مرحلتین من مکة (هر مرحلة 16 فرسخ است.)

مرحوم نراقی در مستند ج 11 ص 184 می فرماید: الرابع ميقات أهل اليمن يلملم و يقال: الملم و يرمرم جبل على مرحلتين من مكة و كونه ميقاتا مما لا خلاف فيه أيضا و وقع التصريح به في الصحاح المستفيضة.

صاحب کشف اللثام هم در وجه تسمیه ی یلملم در ج 5 ص 215 می گوید: انه واد و ان اصله من اللمٌ بمعنی الجمع (یا به دلیل اجتماع مردم در آنجا یا وادی ای بوده که آب در آن جمع می شده و عبور می کرده.)

اما وضع امروزی یلملم: بعضی از فضلای آن محل، کتابی نوشته اند به نام مبادی الفقه از این رو چون آنها اهل آن وادی هستند می توان شهادت آنها را قبول کرد آنها می گویند یلملم اسم قریه ای در جاده ای قدیمی است و امروزه فقط اهالی آن قریة و اطراف آن از آنجا محرم می شوند و آن محل متروک شده است ولی در محاذاة آن و در جاده ای جدید قریه ای است به نام سعدیة که حدود 25 کیلومتری یلملم است و حاجیان و حتی افرادی که از نجد و جاهای دیگر از آن جاده به سمت حرم می روند از آنجا محرم می شوند. حتی در کتب قدیمی مانند تاریخ البلدان یعقوبی نیز به قریه ی سعدیة اشاره شده است.

اقوال علماء: همان طور که در کلام مرحوم نراقی آمده بود این مسئله مورد اتفاق است و کلمات اهل سنت را هم نقل کردیم که می گویند بین چهار میقات هیچ اختلافی نیست و یکی از آنها یلملم بود (آنها فقط در عقیق اختلاف دارند.)

روایات: این روایات بیشتر در باب اول از ابواب مواقیت ذکر است که تعداد آنها زیاد است و در میان آنها صحاح نیز وجود دارد. البته دو روایت غیر از این می گویند که به آنها اشاره خواهیم کرد:

احادیث 1، 2، 3، 5، 6، 9 ، 11 و 12 از باب اول از ابواب مواقیت:

ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ دَاوُدَ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَرَّازِ عن ابی عبد الله فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ...

ح 2: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى‏ جَمِيعاً عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ تُحْرِمَ مِنَ الْمَوَاقِيتِ الَّتِي وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تُجَاوِزْهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ فَإِنَّهُ وَقَّتَ ...لِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ

ح 3:- وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِيتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا يَنْبَغِي لِحَاجٍّ وَ لَا لِمُعْتَمِرٍ أَنْ يُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ ...

این روایت صحیحة است.

ح 5: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْكُوفَةِ وَ أَهْلِ خُرَاسَانَ وَ مَا يَلِيهِمْ وَ أَهْلِ الشَّامِ وَ مِصْرَ مِنْ أَيْنَ هُوَ فَقَالَ... وَ أَهْلُ الْيَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ.

ح 6: عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْمَشْرِقِ الْعَقِيقَ ... وَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ

ح 9: عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ ع قَالَ وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِيقِ و... وَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ ...

ح 11: وَ فِي الْأَمَالِي قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص‏ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْعِرَاقِ الْعَقِيقَ ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ يَلَمْلَمَ.

این روایت مرسله است.

روایات مخالف: ر 7 و 8 به جای یلملم می گوید که قرن المنازل میقات اهل یمن است.

ر 7 عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْأَوْقَاتِ الَّتِي وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنَّاسِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ...

ر 8: وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْكُوفَةِ وَ خُرَاسَانَ‏ وَ مَنْ يَلِيهِمْ وَ أَهْلِ مِصْرَ مِنْ أَيْنَ هُوَ قَالَ ... وَ أَهْلِ الْيَمَنِ مِنْ قَرْنٍ...

وجه جمع: بین این روایات جمع عرفی وجود دارد و آن اینکه افراد ممکن است از مسیرهای مختلف وارد مکه شود و قرن المنازل هم در جنوب شرقی جزیرة العرب است و کسانی که از یمن وارد مکه می شوند دو مسیر دارند یکی یلملم است و یکی قرن المنازل از این رو محرم شدن آنها از قرن المنازل بعید نیست.

سلمنا اگر قبول کردیم که این دو روایت با هم متعارض هستند آنها را به دلیل اینکه کسی به آنها فتوی نداده است و مضمون آنها مخالفت اجماع اصحاب می باشد کنار گذاشته می شوند.

قول امام در تحریر: و هو لأهل يمن ومن يمر عليه: دلیل آن واضح است که هر کس از میقاتی عبور کند هر چند اهل آن نباشد باید از همان میقات محرم شوند و در بعضی از روایات هم به من یمر علیها تعبیر شده است و اگر در روایات هم نباشد واضح است که باید از همان میقاتی که از آن عبور می کنند محرم شوند زیرا بسیاری از افراد اهل منطقه ای که پیامبر در کلامش به آن تصریح کرده است نیستند.

میقات پنجم: قرن المنازل

امام در تحریر می فرماید: الخامس قرن المنازل و هو لأهل الطائف و من يمر عليه.

بعضی آن را به سکون راء و بعضی به فتح راء خوانده اند و این وادی در سمت جنوب شرقی مکه وارد شده است و اهل طائف از آنجا محرم می شوندوپ. صاحب جواهر و دیگران تصریح می کنند که جوهری در صحاح اللغة آن را به فتح راء خوانده است و گفته است که اویس قَرَنی هم منسوب به همین منطقه است. بعد اضافه می کند که همه ی علماء به اشتباه جوهری تصریح کرده اند زیرا اویس قَرَنی منسوب به طائفه ای به نام قَرَن بوده است که در یمن وجود داشته است. قرن المنازل به دلیل اسم کوهی بوده که در آن منطقه قرار داشته است قرن نامیده شده است.

ببعضی هم می گویند که قرن کوهی است مشرف به عرفات (با توجه به اینکه عرفات در 24 کیلومتری مکه است و قرن در حدود 96 کیلومتری مکه است.) به عقیده ی ما مشرف بودن این نیست که کنار عرفات است زیرا کسانی که این حرف را می زنند می گویند مشرف علی عرفات علی مرحلتین من مکه و مشرف بودن به این معنا است که به طرف و به سمت عرفات است. یعنی کوهی است که در آن سمت و سو است و شاید از بالای کوه بتوان صحرای عرفات را دید.

روایات: این روایات در باب 1 از ابواب مواقیت آمده است در تعدادی از روایات آمده است که این میقات اهل طائف است ح 1، 2، 3، 9، 11 و 12

یک روایت معارض وجود دارد که می گوید که میقات اهل نجد است (که در قسمت شرقی حرم است) که حدیث 6 این باب است.

جواب آن همان است که در تعارض قبلی گفتیم که ممکن است دو مسیر وجود داشته باشد که عده ای از اهل نجد، از مسیر دیگری بروند و از قرن المنازل محرم شوند. امروزه اهل آن منطقه به قرن المنازل، سیل الکبیر می گویند. اگر هم تعارضی شود ترجیح با روایاتی است که قرن المنازل را میقات طائف می داند.