موضوع: چگونگی احرام جنب و حائض و نفساء از مسجد شجرة

در بحث میقات مسجد شجره به مسئله ی دوم رسیده ایم. امام رحمه الله در این مسئله می فرماید: الجنب والحائض والنفساء جاز لهم الاحرام حال العبور عن المسجد (به این گونه که مسجد دو در داشته باشد و از یک در وارد و از دیگری خارج شوند) إذا لم يستلزم الوقوف فيه (مثلا جمعیت زیاد نباشد که مجبور شوند توقف کنند) بل وجب عليهم حينئذ و لو لم يمكن لهم بلا وقوف (اگر بدون وقوف نمی توانند از مسجد بگذرند مثلا جمیعت در مسجد زیاد است و یا مسجد یک در مسجد باز است) فالجنب مع فقد الماء أو العذر عن استعماله يتيمم للدخول و الاحرام في المسجد و كذا الحائض و النفساء بعد نقائهما و أما قبل نقائهما فإن لم يمكن لهما الصبر إلى حال النقاء (مثلا اگر صبر کند تا پاک شود کاروان حرکت می کند) فالأحوط لهما الاحرام خارج المسجد عنده و تجديده في الجحفة أو محاذاتها.

البته به نظر ما که قائل هستیم افراد می توانند خارج از مسجد شجرة محرم شوند تمام بحث های فوق بی فایده می شود زیرا فقط آنهایی که قائل هستند باید از داخل مسجد محرم شد در مورد جنب و حائض و نفساء به مشکل بر می خورند.

اقوال علماء:

این مسئله را عده ی زیادی متعرض نشده اند.

صاحب جواهر در ج 18 ص 109 مسئله ی عبور از مسجد را مطرح می کند و می گوید: فلو كان المحرم جنبا أو حائضا فقد صرح جملة من الأصحاب بالاحرام به مجتازين فإن تعذر الاجتياز أحرما من خارجه همچنین در اواخر ج 18 در ص 451 همین مطلب را تکرار می کند و می گوید: و لو كان الميقات مسجد الشجرة أحرمت منه مجتازة مع التمكن و إلا أحرمت من خارجه.

صاحب ریاض در ج 6 ص 187 می گوید: و حيث قد تعين الاحرام من المسجد فلو كان المحرم جنبا أو حائضا أحرما به مجتازين لحرمة اللبث و إن تعذر فهل يحرمان من خارجه كما صرح به جماعة من غير مخالف لهم أجده أم يؤخرانه إلى الجحفة؟ إشكال.

محقق نراقی هم در مستند ج 11 ص 183 می گوید: و إذا عرفت تعين الاحرام من مسجد الشجرة فلو كان المحرم جنبا أو حائضا أحرما فيه مجتازين لحرمة اللبث و إن تعذر بدونه فهل يحرمان من خارجه كما صرح به الشهيد الثاني و المدارك و الذخيرة لوجوب قطع المسافة من المسجد إلى مكة محرما ؟ أم يؤخرانه إلى الجحفة ، لكون العذر ضرورة مبيحة للتأخير؟ الأحوط : الاحرام منهما و إن كان الأظهر الثاني.

صاحب حدائق هم در ج 15 ص 132 هم این مسئله را متذکر می شود و اختلاف اصحاب را ذکر می کند و بعد بحث روایی را مطرح می کند.

دلیل مسئلة: اما به حسب قواعد.

ابتدا بحث جنب را مطرح می کنیم: جنب اگر می تواند مجتازا از مسجد عبور کند به این گونه که از یک در داخل شده و از یک در خارج شود. در این صورت به راحتی از مسجد عبور می کند و لبیک گفته داخل مسجد محرم می شود (جنب می تواند از مسجد عبور کند بجز مسجد الحرام و مسجد النبی) حتی تیمم کردن هم بر او لازم نیست. اگر نتواند از مسجد عبور کند مثلا یا درها بجز یک در بسته است و یا داخل مسجد شلوغ است او باید ابتدا از باب مقدمه ی واجب تیمم کند و بعدا داخل مسجد شود.

اما بحث حائض و نفساء. علی القاعدة او هم اگر پاک شده باشد و هنوز غسل نکرده است اگر می تواند مجتازا و اگر نمی تواند تیمم کند.

اگر پاک نشده باشد او اگر می تواند باید صبر کند و پاک شود و بعد غسل کند و داخل مسجد رود و محرم شود. اگر او نمی تواند صبر کند و نه مجتازا برای او امکان دارد که از مسجد عبور کند حال آیا او باید از کنار مسجد محرم شود و یا آنکه برود و از جحفه محرم شود. (در جحفه مشکل مسجد وجود ندارد)

یمکن ان یقال که او باید به جحفه رود زیرا داخل مسجد که نمی تواند برود و خارج از مسجد هم طبق مبنا نمی تواند محرم شود.

وجه دیگر این است که چون واجب است حتما از میقات محرم شود و عبور از میقات بدون احرام واجب نیست چاره ای ندارد که بیرون از مسجد محرم شود تا عبور از میقاتش بدون احرام نباشد. به عبارت دیگر در اینجا دو واجب با هم تزاحم پیدا می کنند یکی اینکه واجب است داخل میقات که داخل مسجد شجره است شود و واجب دیگر این است که عبور از میقات بدون احرام جایز نیست.

حال آیا باید حکم به تخییر کنیم یعنی یا میقات را رها کند و از کنار مسجد محرم شود و یا اصل آن را رها کند و از جحفه محرم شود.

البته تزاحم و یا تعارض آنجاست که جمع بین دو چیز ممکن نباشد ولی در اینجا جمع بین آن دو امکان دارد یعنی هم از خارج مسجد محرم شود و هم احرام را در جحفه تجدید کند.

به نظر ما اگر کسی بخواهد فتوا دهد باید بگوید که فرد در جحفه محرم شود زیرا خارج از مسجد طبق مبنای قوم دیگر میقات نیست و خارج از مسجد اصلا میقات نیست و احرام از آن هم بی اثر است و استثناء در مورد جنب و حائض و نفساء می گوئیم که عبور از میقات در مورد آنها بدون احرام جایز است.

اما اگر به حسب روایات حدیثی وارد شده است که می گوید باید از خارج مسجد محرم شد.

باب 48 از ابواب احرام ح 2: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ تُرِيدُ الْإِحْرَامَ قَالَ تَغْتَسِلُ (حائض می تواند غسل جنابت، غسل جمعه و غسل احرام را انجام دهد) وَ تَسْتَثْفِرُ (خودش را می بند) وَ تَحْتَشِي بِالْكُرْسُفِ (داخل موضع را برای اینجا چیزی به خارج سرایت نکند چیزی قرار می دهد) وَ تَلْبَسُ ثَوْباً دُونَ ثِيَابِ إِحْرَامِهَا (زیرا لباس احرام چیزی می پوشد که اگر آلوده می شود لباس زیر باشد نه لباس احرام) وَ تَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ لَا تَدْخُلُ الْمَسْجِدَ وَ تُهِلُّ بِالْحَجِّ (به حج محرم می شود) بِغَيْرِ الصَّلَاةِ (و نماز احرام را نمی خواند زیرا مستحب است احرام بعد از صلاة باشد.)

حال باید دید که مراد از احرام عمره است یا حج و مراد از مسجد کدام مسجد است.