موضوع: فرق بین عمره‌ی تمتع و عمره‌ی مفردة

بحث در مسئله ی نهم و بیان فرق عمره ی تمتع و عمره ی مفرده است. اولین فرق این بود که در عمره ی مفردة، فرد بین حلق و تقصیر مخیر است ولی در عمره ی تمتع فقط باید تقصیر کرد و یا تقلیم کرد (ناخن گرفت) و حلق جایز نیست و گفته شده که کفاره هم دارد.

در جلسه ی قبل حدیث معارضی را برای این حکم بیان کردیم و آن را دوباره مطرح می کنیم: ج 9 ابواب التقصیر باب 4 ر 4: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ عَقَصَ رَأْسَهُ (موهایش را تراشیده بود) وَ هُوَ مُتَمَتِّعٌ (در عمره ی تمتع بود) فَقَدِمَ مَكَّةَ فَقَضَى نُسُكَهُ وَ حَلَّ عِقَاصَ رَأْسِهِ (موهای به هم بافته را باز کرد) وَ قَصَّرَ وَ ادَّهَنَ وَ أَحَلَّ قَالَ عَلَيْهِ دَمُ شَاةٍ. این روایت معارض است از این رو که این فرد موهایش را کوتاه کرده است و وظیفه اش هم همان بوده است ولی این روایت می گوید که در صورت تقصیر باید باید گوسفندی را قربانی کند.

صاحب وسائل این روایت را توجیه می کند و می گوید: أقول التقصیر محمول علی الحلق قبل محله یعنی تقصیر در اینجا به معنای حلق است آن هم قبل از آنکه که به محلش که حج است برسد.

بله اگر تقصیر به معنای حلق باشد مشکل حل می شود ولی این توجیه خلاف ظاهر است ولی جواب دیگری هم می توان برای آن تصور کرد و آن اینکه کسی که موهایش را پیچیده است باید حلق کند و در روایات دستور داده شده است که دو نفر باید موهایشان را در عمره بتراشند یکی کسانی هستند که موهایشان را به هم پیچده است و دیگر کسانی که موهایشان را با صمغ به هم چسبانده اند. حال این فرد موهایش به هم بافته شده بود و می بایست حلق می کرد ولی موهایش را باز کرد که از حلق فرار کند و حال آنکه وظیفه اش حلق بوده است و او نکرد و باید از باب کفاره قربانی دهد.

علی فرض هم که معارض باشد و قابل توجیه نباشد می گوییم که در برابر روایات متعددی که در مورد وظیفه ی متمتع بود نمی تواند ایستادگی کند خصوصا که اصحاب هم از آن اعراض کرده اند.

و اما بحث در اینکه اگر حلق کند باید قربانی کند و ما سه روایت را خواندیم و اشکالات صاحب جواهر را بیان کردیم و از آن اشکالات جوابی ذکر کردیم صاحب جواهر بعد از بیان اشکالات می گوید ولی که اگر حلق کرد احوط این است که قربانی کند.

ر 1 باب 4: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِي مُتَمَتِّعٍ حَلَقَ رَأْسَهُ فَقَالَ إِنْ كَانَ نَاسِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ وَ إِنْ كَانَ مُتَمَتِّعاً فِي أَوَّلِ شُهُورِ الْحَجِّ فَلَيْسَ عَلَيْهِ إِذَا كَانَ قَدْ أَعْفَاهُ شَهْراً

صاحب جواهر در این اشکال کرده بود که این روایت متضمن فتوایی است که کسی به آن عمل نکرده است.

ما نیز در جواب گفتیم ما به آن می توانیم فتوا دهیم و فرد اگر بداند که بعد از یک ماه یا بیشتر اگر بداند موهایش به اندازه ی کافی رشد کرده است می تواند در عمره ی تمتع حلق کند.

بله این روایت مرسله است و سندش ضعیف می باشد.

نتیجه اینکه صاحب جواهر در مسئله احتیاط می کند و ما هم می گوئیم این احتیاط خوب است و ما قائل به الاقوی هستیم که قربانی دادن لازم باشد.

مشکلی در اینجا وجود دارد و آن این است که از لحن تعدادی از روایات استفاده می شود که عدم حلق در عمره ی تمتع برای این است که برای حلق کردن در منی مقداری مو بر سر بماند. این در حالی است که ما حلق در منی را هم واجب نمی دانیم و می گوئیم که فرد (حتی اگر صرورة باشد) بین حلق و تقصیر در منی مخیر است و مشهور هم به همین فتوی داده اند. از این رو می گوئیم که اگر کسی می خواهد حلق را در منی انجام دهد (که افضل ز تقصیر است) باید از باب مقدمه ی مستحب در عمره ی تمتع موهایش را حلق نکند. حال آیا ترک مقدمه ی مستحب جریمه دارد و کسی که این مقدمه را ترک کند باید قربانی کند؟

ما برای حل مشکل از به وجوب قربانی کردن فتوا نمی دهیم و قائل به احتیاط شده می گویم الاحوط وجوبا فرد اگر در عمره ی تمتع حلق کند باید قربانی دهد.

الامر الرابع: آیا می توان در جواز حلق در عمره ی تمتع به روایت صحیحه ی جمیل که بین فاصله شدن یک ماه و بیشتر و عدم آن تفصیل می دهد قائل شد یا نه؟

اشکال این قول این است که اصحاب متعرض این تفصیل نشده اند و صاحب جواهر هم می فرماید که قول به تفصیل مخالف اطلاق کلمات اصحاب است که گفته اند مطلقا باید حلق نکند و بین یک ماه و بیشتر تفصیل نداده اند.

ما می گوئیم که مانعی ندارد که به این روایت عمل کنیم از این رو اگر یک ماه فاصله شود و موها به اندازه ی کافی رشد کند فرد می تواند در عمره ی تمتع موهای سرش را حلق کند.

مضافا بر اینکه اصحاب بیشتر سراغ احتیاط می روند و چون تفصیل ندادن بین یک ماه و کمتر خلاف احتیاط است اصلا متذکر این روایت نشده اند.

اما فرق دومی که بین عمره ی تمتع و عمره ی مفردة است این است که در عمره ی تمتع طواف نساء وجود ندارد ولی در عمره ی مفردة باید طواف نساء را انجام داد.

امام در این بخش از مسئله ی 9 می فرماید: صورة العمرة المفردة كعمرة التمتع إلا في أمور: ثانيها أنه لا يكون في عمرة التمتع طواف النساء وإن كان أحوط ، وفي العمرة المفردة يجب طواف النساء

اقوال علماء: کشف اللثام ج 5 ص 483 می گوید: و طواف النساء واجب في الحج مطلقا و العمرة المبتولة ( دون عمرة التمتع ) وفاقا للمشهور.

الحدائق الناضرة ج 16 ص 305: المشهور بين الأصحاب (رضوان الله تعالى عليهم ) بل ادعى العلامة في المنتهى أنه لا يعرف فيه خلافا هو عدم وجوب طواف النساء في عمرة التمتع و نقل الشهيد في الدروس عن بعض الأصحاب قولا بأن في المتمتع بها طواف النساء و هو مع جهل قائله مردود بالأخبار المستفيضة.

رياض المسائل ج 7 ص 83: كل محرم يلزمه طواف النساء رجلا كان أو امرأة أو صبيا أو خصيا) في حج كان بجميع أنواعه أو عمرة بأنواعها (إلا العمرة المتمتع بها) بعد در عمره ی مفردة ادعای اجماع می کند که طواف نساء لازم است.

صاحب جواهر هم در ج 19 می گوید: نعم هو واجب فيها (عمرة) بجميع أنواعها (مراد عمره ی تمتع است و عمره ی قران و افراد (دون المتمتع بها) فإنه لا يجب فيها بلا خلاف محقق أجده فيه و إن حكاه في اللمعة عن بعض الأصحاب و أسنده في الدروس إلى النقل لكن لم يعين القائل و لا ظفرنا به و لا أحد ادعاه سواه.

بعد صاحب جواهر می گوید آنچه سیره ی مسلمین و شیعه بر آن جاری شده است این است که احدی (حتی در زمان ما و قبل از زمان ما) کسی طواف نساء را در عمره ی تمتع انجام نمی دهد.

(البته انجام طواف نساء در عمره ی تمتع مستحب است.)

خلاصه اینکه اکثر قریب به اتفاق قائل به عدم وجوب طواف نساء در عمره ی تمتع هستند و مخالف در مسئله هم شناخته شده نیست و ان شاء الله در جلسه ی بعد به روایات آن خواهیم پرداخت.