موضوع: ولایت فقیه

امام علی: و من کتاب له علیه السلام إلی الحارث الهمدانی(ابن داوود در مورد او می گوید انه هو افقه الناس و از اصحاب با سابقه حضرت بود)

وَ تَمَسَّکْ بِحَبْلِ الْقُرْآنِ وَ اسْتَنْصِحْهُ وَ أَحِلَّ حَلاَلَهُ وَ حَرِّمْ حَرَامَهُ …

به ريسمان قرآن چنگ زن، و از آن نصيحت پذير، حلالش را حلال، و حرامش را حرام بشمار…

روزی حارث همدانی در حال مریضی خدمت حضرت رسید حضرت احوالش را پرسیدند، عرض کرد: روزگار مرا پیر کرده، بیمار هستم و اختلاف اصحابتان جلوی منزلتان مرا مریضتر کرده، حضرت فرمود چه اختلافی؟ حارث عرض کرد: گویا اختلافشان در مورد سه خلیفه سابق و شما هست، گروهی در مورد شما غلو و افراط می کردند گروهی تفریط ، گروهی حد وسط و گروهی هم متحیر بودند، حضرت به او آفرین گفت و فرمود همین که ناراحتی دلیل بر تدینت هست.

گفته شد چند بحث باقی مانده، یک بحث این است که رابطه ادله کل معروف صدقه با اما الحوادث الواقعه چیست؟

عام و خاص من وجه، یک جایی معروف هست اما حوادث الواقعه نیست مانند زیارت قبور، جایی حوادث واقعه هست اما احسان نیست مانند افتاء و قضاء ، یک جایی هم احسان است و هم حوادث واقعه مانند سرپرستی مال یتیم.

شیخ می گوید همه جا عند التعارض، تعارضا و تساقطا، اما اینجا در محل اجتماع (جایی که هم احسان باشد هم حوادث واقعه) جای تساقط نیست بلکه جای حکومت ادله حوادث واقعه بر ادله احسان است یعنی ادله حوادث واقعه ادله احسان را تفسیر می کند یعنی اینکه می گوید کجا احسان هست و کجا احسان نیست.

می گوید سرپرستی صغیری که پدر ندارد احسان است اما اجراء حدود و دیات، ازدواج دختر بالغه از سوی غیر فقیه احسان بودنش بدون اجازه حاکم شک است، اصلا شک داریم ازدواج دختر باکره ای که ولی یا وصی بالای سرش نیست آیا احسان است یا احسان نیست؟

بنابراین تفسیر می کند و می گوید آنجا که اذن ولی می خواهد این کار بدون اذن ولی اصلا احسان نیست، این یعنی حکومت.

نکته: ارتباط بین دو دلیل گاه ارتباط حکومت است و گاه ارتباط ورود است، ارتباط حکومت یعنی دلیل حاکم دلیل محکوم را یضیّق و قد یوسّع، مانند الطواف بالبیت صلاة، و قد یضیق مانند اکرم العلما، الفاسق لیس بعالم.

دلیل ورود: دلیل وارد موضوعی برای دلیل مورود نمی گذارد، مانند ادله امارات بر اصول، ادله امارات بر اصول ورود دارند اصول موضوعشان شک است و امارات دلیل و شکی باقی نمی گذارد.

ان قلت: این برای جایی است که فهیمدیم، فهمیدم که تجهیز میت معروف بودنش محرز است چه ولی فقیه اذن بدهد و چه اذن ندهد، و جاهایی را هم فهمیدیم که بدون اذن نمی شود، در جایی که شک کردیم تکلیف چیست؟

دو گزینه پیش روی ماست:

یک. اینکه بگوییم اصل عدم احتیاج به اذن ولی فقیه است، خود مردم بروند و سامان بدهند.

دو. اصل عدم جواز است بدون اذن ولی فقیه.

اصل جایی بکار می آید که دستمان از دلیل کوتاه بشود، با اصل مشکل را حل می کنیم. اینجا با توجه به حکومتی که گفتیم اصل عدم جواز بدون اذن است، بخاطر اینکه شک داریم آیا این تصرف برای ما جایز است یا جایز نیست، اذن احراز نشده پس اصل دست ما را می بندد.

بنابراین لب کلام این است که درست است ارتباط ادله احسان و ادله حوادث واقعه ارتباط عام و خاص من وجه است و درست است که در محل اجتماع تعارضا و تساقطا، اما این تعارضا و تساقطا برای جایی است که دلیل حاکمی نباشد و اینجا دلیل حوادث واقعه دلیل حاکم است.

شیخ می گویند ما نتوانستیم از ادله، این را بفهمیم (دون اثباته خرط القتاد) اما ادعای شهرت در اینجا هست.

عبارت شیخ: لكن المسألة(مسئله ولایت مطلقه فقیه) لا تخلو عن إشكال، و إن كان الحكم به مشهورياً ، گرچه حکم به ولایت مطلقه مشهور است.

این شهرت را مرحوم نراقی در عوائد الایام ص 536 مطرح کردند.

اما الاول فالدليل عليه بعد ظاهر الاجماع (یعنی این اجماع برای ما بس است) حيث نص به كثير من الاصحاب بحيث يظهر منهم كونه من المسلمات (خیلی از اصحاب تصریح کردند که … از مسلمات فقه است)

صاحب جواهر در ج21 می گوید اگر کسی با این ادله منکر ولایت مطلقه شود طعمی از فقه نچشیده، چیزی از کلمات اهل بیت نفهمیده.

شیخ انصاری که می گوید ادله در اینجا نیست ولی با اینحال در ولایت فقیه اجماع و شهرت است.

ما هم می گوییم بر فرض که همه روایات قابل دفاع نباشند اما تعدادی از این روایات دفاع کردنی هستند از جمله مقبوله عمربن حنظله، مشهوره ابوخدیجه، روایت اللهم ارحم خلفایی و توقیع اسحاق بن یعقوب سندا و دلالتاً دفاع کردنی هستند.

در کتب تنقیح الرائع، الروضه البهیئه، ریاض، مسالک، رسالة صلاة الجمعه ، ایضاح الفوائد، مجمع الفائده و البرهان، کشف الغطاء، … در این مسئله اجماع دارند.

دلیلی دیگری هست به نام السلطان ولیُّ من لا ولیَّ له. چقدر می شود از این دلیل استفاده کرد.

عوائد ص 534، از کتب اهل سنت ترمذی ، ابن ماجه، سنن ابی داوود … نقل کردند، از کتب شیعه، تذکره، مسالک ، ریاض نقل کردند و در مستند نراقی هم در تزویج دختر دیوانه ای که ولی ندارد آمده. آیا حاکم می تواند او را به عقد کسی در بیاورد؟

ج16 مستند ص 143: و للنبويّ المرويّ في كتب أصحابنا- المنجبر ضعفه بالاشتهار-: «السلطان وليّ من لا وليّ له». …