موضوع: ولایت مطلقه فقیه

جلسه شصت و ششم فقه 29 بهمن 1402

امام علی: مَنْزُوراً أَکْلُهُ، …

خوراک متقی اندک است (اسیرشکم نیستند، کسی که اسیر شکم نباشد صحتش فراوان خواهد شد و فکرش صلاح و درستی پیدا می کند)

سخن پیرامون ولایت مطلقه فقیه بود، صاحب عوائد (نراقی) 19 روایت بر این مطلب اقامه کردند، شاکله فرمایشات امام همان است که مرحوم نراقی دارد.

روایت العلما ورثة الانبیاء بیان شد و در نهایت بر دل ننشست که ورثة الانبیاء را در حوزه حکومت بیاوریم یعنی در مقام بیان این هست که در عرصه علم این علما هستند که وارث انبیاء هستند و در مقام این نیست که علما حاکمان بعد از پیامبرانند.

روایت دوم را شیخ فرمودند: و اَنّ العلماءَ امناء الرسل، این متن در هیچ روایتی نیست، بله شیخ مضمون دو روایت را به هم چسبانده، یک مضمون در کتاب کافی ج1 ص78 باب صفة العلم و فضله و فضل العلما یا چاپ قدیم ج 1 ص 33 ح5: (روایت معتبره اسماعیل بن جابر)

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيى (العطار، امامی ثقه)، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى (الاشعری، رئیس القمیین، ثقه)، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (زاهدی، در موردش اختلاف نظر هست اما بخاطر نقل بزرگان از او فی الجمله به او اعتماد می شود، اگر این نظرات در رابطه با او نبود روایت صحیحه بود) ، عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ (جعفی، ثقه ممدوح): عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ عليه‌السلام ، قَالَ : « الْعُلَمَاءُ أُمَنَاءُ ، وَالْأَتْقِيَاءُ حُصُونٌ ، وَالْأَوْصِيَاءُ سَادَةٌ »(علما امینان امتند، اهل تقوا دژهای دین هستند (دین بان هستند و دین را حفظ می کنند) اوصیاء پیامبر آقا هستند(لباس آقایی بر قامت اوصیاء زیبنده است))

اگر مشکل محمدبن سنان نبود روایت صحیحه بود ولی با توجه به اینکه عدم وثاقتش هم اثبات نشده و بزرگانی هم چون محمد بن عیسی از او نقل کردند و موید وثاقتش هم هست به این رویات معتبره می گویند.

شاهد ما العلماء امناء … هست.

یکی هم این روایت هست کافی ج1 ص 114 باب المستأکل بعلمه و المباهی به ح5: (این روایت به سند رند کافی است که در سراسر کافی به آن عمل می شود)

عَلِيٌّ(کلینی از علی بن ابراهیم بن هاشم نقل می کند،ثقه) ، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ النَّوْفَلِيِّ(حسین بن یزید، تصریح به وثاقتش نشده، در نرم افزار هم گفته است ثقه علی التحقیق، یعنی با توجه به شرایط و قواعد نحکم به وثاقته) ، عَنِ السَّكُونِيِّ(اسماعیل بن مسلم، کنیه اش ابی زیاد است) : عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ عليه‌السلام ، قَالَ : « قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : الْفُقَهَاءُ أُمَنَاءُ الرُّسُلِ مَا لَمْ يَدْخُلُوا فِي الدُّنْيَا ، قِيلَ : يَا رَسُولَ اللهِ ، وَمَا دُخُولُهُمْ فِي الدُّنْيَا؟ قَالَ : اتِّبَاعُ السُّلْطَانِ ، فَإِذَا فَعَلُوا ذلِكَ ، فَاحْذَرُوهُمْ عَلى دِينِكُمْ »

فقها امینان پیامبران هستند مادامی که وارد دنیا نشوند، دنیا زده نشوند، دنیا زندگی فقها پیروی از سلطان است، و زمانی که دنیا زده شدند بترسید از اینها بر دینتان. (اینها به غارت برنده دین هستند)

نکته1: اتّباع السلطان یعنی از سلطان جائر تبعیت می کنند یا توجیه گر او هستند، چون کسی که به آن وادی رفت توجیه گر می شود، قطعا سلطان عادل هم مقصود نیست و الا باید گفت از کسی همچون مالک اشتر هم بترسید، در حالی که همراهی با سلطان عادل تقویت دین هست.

نکته2: روایات را از کتب فقهی نگیریم مثل همین روایت العلماء امنا الرسل، که در هیچ متن کتب حدیثی نیست بلکه باید روایت را از کتب حدیثی خواند)

معنای امناء الرسول:

امناء جمع امین است و امین به کسی می گویند که امانت دار باشد، یکی از امانتهای انبیاء احکام است ، یکی اجرای حدود است و یکی اش هم حکومت هست.

الفقهاء امناء الرسل، فقیهان امانت دار هستند، این امانتی که نزد فقها هست چیست؟ یک موردش بیان احکام است و یک موردش هم حکومت است، داوود، سلیمان، یوسف … حاکم بودند، در زمانی که پیامبر نیست و امام غایب است در این عصر این امانت چیست که دست عالمان است؟

توضیح مطلب: برخی می خواهند بگویند این امانت فقط احکام است، آنچنان که العلماء ورثة الانبیاء گفته اند این ارث احکام است ولی مستدل می گوید ما می خواهیم استدلال کنیم که الفقها امناء الرسل یعنی هر آنچیزی که نزد انبیاء است مثل اجرای حدود و دیات و حکومت است.

روایت علل الشرایع این تعبیر را دارد که ولا یقول الا بان یجعل علیه فیه امینا یمنعه من التعدی... علل ص 253 ح