موضوع: ولایت مطلقه

جلسه شصت و چهارم فقه 24 بهمن 1402

امام علی: تَرَاهُ قَرِيباً أَمَلُهُ، قَلِيلاً زَلَلُهُ (گناه)

می بینی که اهل تقوا به آرزویشان کم است و کم لغزش دارند، آرزو لازمه زندگی بشر است، (لأملُ رَحمةٌ لاُِمّتي ، و لَوْ لا الأملُ ما أرْضَعَتْ والِدَةٌ وَلَدَها، و لا غَرَسَ غارِسٌ شَجَرا) اهل تقوا آرزوی طولانی ندارند، گناهانشان کم هست (چون خودشان را از صحنه های گناه دور می کنند)

ولایت مطلقه

به اصل بحث ولایت مطلقه فقیه رسیدیم؛ شیخ در صدد بحث پیرامون این هست و مرحوم نراقی 19 روایت را به عنوان دلیل بر ولایت مطلقه فقیه در عوائد ذکر کردند ، ولایت مطلقه فقیه را هم با عوائد ایشان و بیع امام گفتیم.

اولین روایت ، روایت العلماء ورثة الانبیاء است: این روایت 4 سند دارد و اگر در یکی یا دو سندش خدشه وارد شود در آن موارد دیگر خدشه وارد نیست: محمدبن الحسن از سهل بن زیاد، علی بن محمد از سهل بن زیاد، محمد بن یحیی از احمد بن محمد،

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ(چند محمدبن الحسن داریم که از مشایخ کلینی هستند، یکی محمدبن الحسن الطائی که روایتی در کافی ندارد. محمدبن حسن طاطری که فقط یک روایت کلینی از او نقل کرده، محمدبن الحسن صفّار که روایات زیادی از او نقل شده، کان وجها فی اصحابنا القمیین، ثقه عظیم القدر… ) وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ(چند علی بن محمد هستند که کلینی از آنها نقل کرده، یکی علی بن محمد کلینی رازی است و معروف به علّان که دایی و استاد کلینی است. یکی علی بن محمد ابی القاسم ماجیلویه، ثقه و … علی بن محمد بن سلیمان، از مشایخ کلینی در کافی نقل نکرده. هر کدام از اینها باشد روایت معتبر است) عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ() وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (بن عبید الله الاشعری. چیزی در مدح یا قدحش گفته نشده) جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ الْقَدَّاحِ(ثقه، امام به او فرمود کم انتم بمکه، عرض کرد اربعه، قال انتم نورالله فی الارض) وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْقَدَّاحِ(تیرتراش بوده) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ فِيهِ عِلْماً سَلَكَ اللَّهُ بِهِ‌ طَرِيقاً إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضًا بِهِ‌ وَ إِنَّهُ لَيَسْتَغْفِرُ لِطَالِبِ الْعِلْمِ مَنْ فِي السَّمَاءِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ حَتَّى الْحُوتِ فِي الْبَحْرِ وَ فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَاراً وَ لَا دِرْهَماً وَ لَكِنْ وَرَّثُوا الْعِلْمَ فَمَنْ أَخَذَ مِنْهُ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ.

4 مزیت عالمان دین در این روایت ذکر شده:

    1. کسی که راهی را طی کند که در آن راه علمی را طلب کند خداوند هم راه بهشت را در مسیرش قرار میدهد (راه یعنی مسیر و مسلک نه راه فیزیکی و قدر مسلم هم این علم ، علم دین هست)

    2. ملائکه بالشان را برای طالب العلم می گستراند برای اینکه بگویند از او راضی هستند (مراد از اجنحه چیست؟ مشهور می گویند ملائکه مجرد هستند چون جبریل به صور گوناگون بر پیامبر نازل می شد، اما متکلمین ملائکه را مادی می دانند به دلیل اولی اجنحه. اینجا کاری به این بحث نداریم منظورمان این است که او را یاری و کمک می کنند)

    3. و برای او طلب استغفار می کنند آنها که در آسمان و در زمین هستند حتی ماهی در دریا.

    4. علما وارث انبیاء هستند…

(به این بخش استناد شده) وارث انبیاء بودن اطلاق دارد یعنی هر آنچه که انبیاء داشتند بعد از آنها منتقل به علما شده، از جمله آنچه که انبیاء داشتند حکومت بود، آل ابراهیم ، یوسف، سلیمان و داوود و پیامبر خاتم، حکومت داشتند و این هم به علما ارث می رسد.

ادامه روایت : پیامبران دینار و درهم نیست که باقی گذاشتند بلکه علم را به ارث گذاشتند.

دو مطلب در اینجا هست:

مطلب اول: آیا از این روایت ولایت مطلقه فقیه استفاده می شود یا نمی شود؟ مجموعا 19 روایت داریم اگر از یک روایت نشد استفاده کرد معنایش این نیست که دیگر ولایت مطلقه فقیه سند ندارد بلکه از روایت دیگر استفاده می کنیم.

از این روایت ولایت مطلقه استفاده نمی شود چون ذیل روایت تصریح دارد که این میراث علم است، علما در علم وارث انبیاء هستند نه در مسائل حکومتی، وراثت در مسائل حکومتی را باید از جای دیگر استفاده کرد.

مطلب دوم: ذیل این روایت همانی است که حضرت زهرا با خلافت غاصبان در افتاد که یابن ابی قحافه أترث اباک و لا ترثُ ابی؛ تو از پدرت ارث می بری من از پدرم ارث نمی برم؟ … و فرمودند که دروغ است این جمله که نحن معاشر الانبیاء لا نورّث.