موضوع: مسائل مستحدثه/ فقه رسانه

اذانی که از رادیو پخش می شود آیا مانند اذان اشخاص است، و احکام اذان اشخاص دارد؟ مانند اینکه با شنیدن اذان از دیگران ساقط می شود. امام راحل تفصیل دادند. به اینکه اگر بخش اذان و اقامه به صورت زنده باشد. از دیگران ساقط می شود. اما اگر بخش آن زنده نباشد، از دیگران ساقط نمی شود. بنابراین پخش اذان به صورت زنده با پخش آن به صورت غیر مستقیم متفاوت است. چون دلیل انصراف روایات به اذان مباشری است. همه روایات باب 30 در این زمینه خواندنی هستند.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ فَنَقَصَ الْأَذَانَ وَ أَنْتَ تُرِيدُ أَنْ تُصَلِّيَ بِأَذَانِهِ فَأَتِمَّ مَا نَقَصَ هُوَ مِنْ أَذَانِهِ الْحَدِيثَ.[1]

سند شیخ طوسی به محمد بن علی بن محبوب صحیح است. عباس بن معروف قمی، ثقه است. عبد الله بن الغیره ثقه است. ابن سنان، عبدالله بن سنان است. از اصحاب امام صادق علیه السلام، کان خازناً للمنصور و الهادی و المهدی و الهارون. روایت صحیحه است

اگر موذن در اذان گفتن برخی از فصول را نگوید باید سامع اذان او را کامل کند تا اذان نماز او اذان کامل باشد. این اذان گفتن که در آن برخی فصول ناقص شده، انصراف به افعال اختیاری دارد. اما اذانی که توسط رادیو اذان فعل اختیاری نیست. بنابراین اذان صبی غیر ممیز مسقط اذان استحبابی نیست برخلاف اذان صبی ممیز که روایت تصریح به افعال اختیاری دارد شامل او می شود. پس اذان او مسقط است.

وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِي مَرْيَمَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: صَلَّى بِنَا أَبُو جَعْفَرٍ ع فِي قَمِيصٍ بِلَا إِزَارٍ وَ لَا رِدَاءٍ وَ لَا أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ إِلَى أَنْ قَالَ فَقَالَ وَ إِنِّي مَرَرْتُ بِجَعْفَرٍ وَ هُوَ يُؤَذِّنُ وَ يُقِيمُ فَلَمْ أَتَكَلَّمْ فَأَجْزَأَنِي ذَلِكَ.[2]

عنه یعنی از محمد بن علی بن محبوب است. محمد بن الحسین بن ابی الخطاب است و از اصحاب امام حسن عسگری است. تنها صالح بن عقبه در سند گیر دارد. درباره او گفته اند، کذابٌ لایلتفت الیه. گرچه در اسناد کامل الزیارات است، محقق خویی تا اواخر عمر شریفشان معتقد بود هرکس در اسناد کامل الزیارات باشد ثقه است. ولی در اواخر عمر خود بیانیه ای منتشر کرده اند که تنها مشایخ بلا واسطه کامل الزیارات ثقه هستند. ابو مریم انصاری، عبد الغفار بن قاسم و برادر عبد المومن است. ثقه و از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت کرده است. آنچه سبب شد به این روایت گفته شود روایت ابو مریم بخاطر صالح بن عقبه است. به عبارت دیگر فقیه با آرم روایت را نقل می کند برخلاف خطیب و سخنران به روایت آرم نمی دهد.

امام باقر علیه السلام با یک پیراهنی که بدون آنکه شلوار و عبا داشته باشد نماز جماعت خواندند. اذان و اقامه را نفرمودند. امام باقر علیه السلام می فرماید اینکه شلوار نپوشیده است؛ چون پیراهن او ضخیم بوده است. امام باقر علیه السلام می فرماید فرزندم جعفر اذان می گفت به اذان او اکتفا کردم و اذان نگفتم. شاهد، این قسمت آخر روایت است. که اذان و اقامه اختیاری مجزی است. اگر اذان و اقامه زنده پخش بشود اذان و اقامه اختیاری است. برخلاف اذانی که از ضبط صوت پخش می شود اذان و اقامه اختیاری گفته نمی شود.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِي الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كُنَّا مَعَهُ فَسَمِعَ إِقَامَةَ جَارٍ لَهُ بِالصَّلَاةِ فَقَالَ قُومُوا فَقُمْنَا فَصَلَّيْنَا مَعَهُ بِغَيْرِ أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ وَ قَالَ يُجْزِئُكُمْ أَذَانُ جَارِكُمْ.[3]

روای می گوید با امام باقر علیه السلام بودیم که همسایه امام علیه السلام اذان می گفت و امام علیه السلام فرمود قیام کنید برای نماز و بدون اذان نماز خوانند امام علیه السلام به آنها فرمود اذان همسایه کفایت می کند. اینکه امام علیه السلام فرمود اذان همسایه کفایت می مند یعنی اذان مستقیم است و الا مجزی نیست.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع كَانَ يُؤَذِّنُ وَ يُقِيمُ غَيْرُهُ وَ قَالَ كَانَ يُقِيمُ وَ قَدْ أَذَّنَ غَيْرُهُ.[4]

اذان را امام صادق علیه السلام می گفتند و دیگری اقامه را می گفت و یا برعکس می شد. دلالت روایت بر جواز اذان دیگری است.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص كَانَ إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ وَ بِلَالٌ يُقِيمُ الصَّلَاةَ جَلَسَ.[5]