درس خارج فقه استاد سید احمد خاتمی

1400/09/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: فقه کاربردی/ روش های فقه کاربردی/ اختیارات و ولایت مطلقه فقیه/ مبنای استفاده از اختیارات ولایت فقیه/ نظر محقق خویی درباره ولایت فقیه/ معنای ولایت مطلقه فقیه

 

ولایت تکوینی امام معصوم به ولی فقیه داده نشده است. تلازمی بین قائل به ولایت فقیه و داشتن اختیارات تکوینی معصوم ندارد. ولایت تکوینی گسترده برای پیامبر معصوم است.ولایت تکوینی محدود تلازم با ولایت فقیه و ولی فقیه ندارد. چه بسا غیر ولی فقیهی ولایت تکوینی محدود دارد و از سوی خداوند مجاز به تصرف در تکوین است و ولی فقهی نیست و چه بسا ولی فقیهی که این ولایت تکوینی محدود داده نشده است. مانند آیت الله سید علی قاضی که با ولایت تکوینی محدود به مار گفت(مُت باذن الله) بمیر و مار مرد در حالی که ولی فقیه نبود. پس ولایت تکوینی تلازمی با ولایت فقیه ندارد؛ عصمت نیز تلازم با ولایت فقیه ندارد یعنی عصمت به ولی فقیه منتقل نمی شود.

ولی فقیه با اینکه معصوم نیست ولایت مطلقه فقیه به او داده می شود به عبارت دیگر ولایت بر نفوس را با چه اطمینانی به غیر معصوم داده می شود؟ پاسخ مطلب ولایتی که به فقیه داده می شود بر اساس آن منبایی که مصر را به مالک اشتر داد و او را ولی بر مصر گذاشت با اینکه مالک اشتر معصوم نیست- البته معاویه مالک اشتر را به شهادت رساند- ملاک دادن ولایت فقیه عدالت است. نگویید حساب ولایت خاصه مالک اشتر با ولایت عامه فرق می کند. یعنی برای مالک اشتر امام علی در دسترس بود لذا در موردی که نیاز باشد از امام علی سئوال می کرد. پاسخ می دهیم مالک اشتر نیز دسترسی مطلق به امام علی را نداشت. در این مدتی که مالک اشتر از امام علی فاصله داشت و دسترسی مطلق نداشت چگونه عمل می کرد ولی فقیه نیز همانگونه عمل می کند.

 

اشکال- امام علی علیه السلام همانگونه که مالک اشتر را نصب کرده اند زیاد بن ابیه را نیز نصب کرده اند در حالی که زیاد بن ابیه عادل نیست

پاسخ- امام علی علیه السلام اصلا به زیاد بن ابیه ولایت نداده است بلکه جانشین ابن عباس بود. در فارس که شامل کرمان بوشهر و یخش هایی از یزد فارس ابن عباس او را جانشین کرده اند.

 

اختیاراتی که امام معصوم بما انه حاکم علی الناس داشته بر مبنای ولایت مطلقه فقیه تمام اختیارایات به ولی فقیه داده شده است.

ولی فقیه الزاما اعلم فقها نیست چون یلزم منه الحرج و المرج، یعنی یک ولی فقیه می گوید رابطه با آمریکا داشته باشیم و ولی فقیه دیگر می گوید رابطه با امریکا نداشته باشیم حتی در ساخت بمب اتم یکی مخالف و دیگری می گوید باید بمب اتم داشته باشیم. پس در جایی که تعدد ولی فقیه آنکه مبسوط الید است ولی فقیه خواهد بود. شیوه انتخاب او با انتخاب مردم خواهد بود گرچه روش های دیگر مانند قرعه و اهل حل و عقد گفته می شود وارد شیوه انتخاب ولی فقیه نمی شوم. مرحوم نراقی از همه فقهاء ولایت فقیه را مطرح کرده است حتی امام راحل به این روشنی و تفصیلی بحث نکرده است.