درس خارج اصول آیت الله خلخالی

93/03/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: دوران بین محذورین با تعدد واقعه/ اصالة التخییر
خلاصه بحث
بحث در دوران در سه مقام و مرحله بحث وجود داشت که دو مرحله از بحث آن به تفصیل بیان شد که عبارت بود از؛
یک: دوران بین محذورین در توصلیات در یک واقعه
دو: دوران بین محذورین که یک یا هر دو عبادی باشد در یک واقعه

مرحله سوم: دوران بین محذورین با تعدد واقعه
این تعدّد یا در عرض است مثل اینکه هر دو  واقعه مثلاً در یک زمان باشند و یا واقعه‌های مشتبهه در طول زمانی هم باشند (در چند زمان).
این دوران (چه به نحو عرضی و چه به نحو طولی) ادعا شده که در شبهات حکمیه، دیده نشده است اما در شبهات موضوعیه وجود دارد.
مثال: شخصی دو قسم خورده است یکی اینکه، در روز جمعه فقط کتب قرآنی و تفسیر را مطالعه نماید، و قسم دیگر اینکه، در آن روز، تاریخ مطالعه نکند، این دو قسم در عرض هم می‌باشند، حال اگر مردّد شود و کیفیت قسم را فراموش کرده باشد یعنی نمی‌داند قسم خورده که، در روز جمعه، تاریخ مطالعه کند و تفسیر را مطالعه نکند یا بالعکس؟
در اینجا دو واقعه، وجود دارد که امر هر دو، دائر بین وجوب وحرمت است آنهم در عرض هم (در یک زمان)، حال، وظیفه او چیست؟
قیل: وی در این صورت (که امر هر یک دائر بین محذورین است)، مخیّر است بین اتیان و ترک هر یک از آن دو واقعه، و یا اینکه هر دو را ترک نماید، چون راه دیگری برای امتثال وجود ندارد و نمی‌تواند موافقت قطعیه، حاصل نماید فیتخیّر مطلقاً. هذا هو المشهور و سیأتی ما فیه.
قال رحمه الله تعالی: المقام الثالث في دوران الأمر بين المحذورين مع تعدد الواقعة و التعدد (تارة) يكون عرضيا و (أخرى) يكون طوليا. أما القسم الأول فهو كما لو علم إجمالا بصدور حلفين تعلق أحدهما بفعل أمر، و الآخر بترك امر آخر، و اشتبه الأمران في الخارج، فيدور الأمر في كل منهما بين الوجوب و الحرمة، فقد يقال بالتخيير بين الفعل و الترك في كل منهما، بدعوى أن كلا منهما من موارد دوران الأمر بين المحذورين، مع استحالة الموافقة القطعية و المخالفة القطعية في كل منهما، فيحكم بالتخيير، فجاز الإتيان بكلا الأمرين كما جاز تركهما معا و لكنه خلاف التحقيق، ....[1]



[1] مصباح الاصول، تقریرات السید الخوئی للسید الواعظ الحسینی، ج2، ص 339.