موضوع بحث : مقدمات بحث نهی در عبادات

مقدمه هشتم: تأسيس اصل

 عرض کردیم در دو مقام بحث داریم 1- مسئله اصولي 2- مسئله فقهی. نسبت به اصل در مسئله اصولي به این صورت که گفته شود اصل، ملازمه بين نهي و فساد است باید بگوییم چنين اصلي ثابت نيست زيرا سابقه اين مطلب ازلي است و كسي از آن خبر ندارد.

 و اما اصل در مسئله فقهی: این را در دو مرحله بررسی می کنیم 1- شبهات موضوعی 2- شبهات حکمی

اما بررسی اصل در شبهات موضوعي

 در شبهات موضوعي كه مكلف در تكليف و عمل خود شك مي كند و شك در فعل عبد است در دو مرحله بحث مي شود: حكم اولي و حكم ثانوي

اما حكم اولي: اگر انسان شک کند در اینکه عملی را صحیح یا فاسد انجام داده اصل، فساد است به مقتضای استصحاب عدم

و اما حكم ثانوي: جريان صحت است به جهت قاعده فراغ در عبادات. البته در صورت شك در صحت فعل خود، اصالة الصحة جاري نمي شود. زيرا اصالة الصحة در فعل ديگران جاري است نه فعل خود انسان.

و اما اصل در شبهات حكمي

نظريه محقق نائيني ره

در شبهات حكمي در عبادات، اصل صحت عمل است به خاطر اجراء اصل برائت در باب اقل و اکثر ارتباطی

توضيح مطلب

 شارع امر به صلاة كرده است و انسان شك مي كند سوره در صلاة واجب است يا نه؟ این شک به شك در جزئيت سوره براي صلاة و مأمور به بر مي گردد كه سراغ بحث اقل و اكثر مي رويم كه مي گوئيم اصل برائت از اكثر است و لذا صحت را نتيجه مي گيريم.

اشكال

 ما نحن فيه بحث حرمت و نهي در عبادات است و شما در اینجا حرمت را لحاظ نکردید؛ آنچه شما فرمودید اصل اولی در مسئله است و لکن اصل ثانوی با لحاظ حرمت است و مشخص است که نهي و حرمت در عبادات موجب فساد است.

واما در شبهات حكمي در معاملات اصل فساد است به جهت اینکه شك در ترتب اثر معامله داريم كه اصل عدم آن است.

اشكال

 اطلاقات ادله معاملات مثل احلّ الله البيع و اوفو بالعقود و انكحو الايامي و ... دلالت مي كند كه معامله صحيح است و اطلاق ادلّه حاكم بر اصل استصحاب است.

فرمايش محقق خراسانيره

 محقق خراساني در كفاية الاصول بر همين منوال بوده و فرموده است كه در عبادات اصل صحت است و در معاملات اصل فساد است.

 و لكن محقق اصفهانيره فرموده است مرحوم آخوندره بر اين قسمت عبارت خط محو كشيده است. عبارت ایشان این چنین است: «: لا يخفى أنّ الكلام في تأسيس الأصل في فساد العبادة المنهي عنها لا في فساد العبادة مطلقا فتفصيل القول في صور الشك في الفساد خالٍ من السداد، و لذا ضرب خطّ المحو على ما في بعض نسخ الكتاب...نهايةالدراية، ج 1، صفحه 589»