درس خارج اصول آیت الله خلخالی

89/07/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع بحث : مرجحات تزاحم

ادامه بحث مرجح سوم

بررسی أقسام بدل:

بدل واجب به دو قسم رئیسی تقسیم میشود، عَرضی و طولی.

ناگفته نماند كه بدل طولی در فرض عجز از مبدل مي باشد؛ مانند تیمم در فرض عجز از وضوء.

قسم اول: بدل عرضی

دارای دو نوع است: نوع أول عقلی، نوع دوم شرعی.

اما نوع اول: بدل عرضي عقلی:

مانندتزاحم واجب موسع با مضیق. مثل تزاحم صلاة در سعه وقت با تطهیر فوری مسجد، زیرا بدلیّة افراد در واجب موسّع عَرضی، و عقلی است، و حق تقدم بر اساس ترجیح (لا بدل) با واجب مضیق خواهد بود مانند تطهیر مسجد در مثال که مقدم بر صلاة است یعنی اول تطهیر مسجد سپس نماز و در صورت مخالفة بحث ترتب مطرح میشود.

اما نوع دوم: بدل عرضی شرعی

و آن در موارد تزاحم واجبات تخییری شرعی با واجب تعیینی است.

از باب مثال تزاحم خصال کفاره تخییرا [1] با انفاق بر زوجه تعییناً.

به این صورت: چنانچه شخصی مقداری مال در اختیار داشته باشد که به یکی از دو واجب میتواند مصرف کند یا خصال کفاره افطار عمد تخییراً، و یا انفاق بر زوجه تعییناً و بر اساس ترجیح (لا بدل) انفاق بر زوجه متعین خواهد بود، زیرا دارای بدل نیست، و أما خصال کفاره دارای بدل میباشد عتق رقبه که امر مالی است منتفی و میتواند به صیام شهریین یا اطعام مساکین اکتفا کند.