درس خارج اصول آیت الله خلخالی
89/07/10
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع بحث : مرجحات تزاحم
ادامه بحث مرجح سوم
بررسی أقسام بدل:
بدل واجب به دو قسم رئیسی تقسیم میشود، عَرضی و طولی.
ناگفته نماند كه بدل طولی در فرض عجز از مبدل مي باشد؛ مانند تیمم در فرض عجز از وضوء.
قسم اول: بدل عرضی
دارای دو نوع است: نوع أول عقلی، نوع دوم شرعی.
اما نوع اول: بدل عرضي عقلی:
مانندتزاحم واجب موسع با مضیق. مثل تزاحم صلاة در سعه وقت با تطهیر فوری مسجد، زیرا بدلیّة افراد در واجب موسّع عَرضی، و عقلی است، و حق تقدم بر اساس ترجیح (لا بدل) با واجب مضیق خواهد بود مانند تطهیر مسجد در مثال که مقدم بر صلاة است یعنی اول تطهیر مسجد سپس نماز و در صورت مخالفة بحث ترتب مطرح میشود.
اما نوع دوم: بدل عرضی شرعی
و آن در موارد تزاحم واجبات تخییری شرعی با واجب تعیینی است.
از باب مثال تزاحم خصال کفاره تخییرا [1] با انفاق بر زوجه تعییناً.
به این صورت: چنانچه شخصی مقداری مال در اختیار داشته باشد که به یکی از دو واجب میتواند مصرف کند یا خصال کفاره افطار عمد تخییراً، و یا انفاق بر زوجه تعییناً و بر اساس ترجیح (لا بدل) انفاق بر زوجه متعین خواهد بود، زیرا دارای بدل نیست، و أما خصال کفاره دارای بدل میباشد عتق رقبه که امر مالی است منتفی و میتواند به صیام شهریین یا اطعام مساکین اکتفا کند.