درس خارج اصول استاد جزایری

موضوع : اجتماع امر ونهی/عبادات مکروهه؛

بسم الله الرحمن الرحيم

درس خارج اصول، دوشنبه 14/08/1397

دلیل چهارم

عبادات مکروهه

گفته‌اند: اقوی دلیل جواز، امکان وقوع است. در شرع مقدس عبادتی مانند نماز و روزه، متعلق کراهت واقع شده‌اند. در عین حالی که فعلی واجب شده، مکروه نیز هست. مانند نماز در حمام. این در حالیست که الاحکام الخمسه بأسرها متضادات. همانطور که وجوب و حرمت ضدینند، وجوب و کراهت هم ضد یکدیگرند. در این صورت چگونه با هم در محل واحد جمع شده‌اند؟ اگر دو حکم در یک جا جمع شدند، در سایر موارد هم اجتماعشان جایز می‌شود. اگر مسئله تضاد در احکام حل شد، در همه جا قابل تسری است. لذا عبادات مکروهه می‌توانند مشکل مانعیّت تضاد را حل کنند.

از دیگر موارد جمع هم صوم یوم عاشوراء است. صوم یوم عاشوراء امر دارد، در عین حال کراهت هم دارد. چگونه استحباب و کراهت جمع می شوند؟

مثال دیگر نماز در موضع تهمت است. مثلا مالی به سرقت رفته و اگر مکلف برود در آنجا نماز بخواند، متهم به سرقت می‌شود. اگر تهمت خفیفه باشد مکروه است، اما در تهمت شدیده، اتیان عمل در آن‌جا، حرام هم می شود.

نموده دیگری که گفته شده، صیام فی السفر است. البته این محل اشکال است، زیرا به نظر ما صیام در سفر باطل است. «فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ».[1] اگر روایت هم از روزه در سفر نهی شده، ارشاد به بطلان و ارشاد به فساد است؛ نه نهی تنزیهی که معنای کراهت بدهد. این مانند «لا تصلِّ فی ما لا یؤکل لحمه»[2] است.