درس خارج اصول استاد جزایری

94/02/06

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : مقدمات/ صحیح و اعم/ معاملات/ مسئله تمسّک به اطلاق 
مسئله تمسّک به اطلاق در معاملات بنابرِ قول صحیح
گفتیم الفاظِ معاملات هم ظهورِ در صحیح دارند، آخوند می فرمایند یک تفاوتی میان عبادات و معاملات هست و آن اینکه بر خلافِ عبادات در معاملات صحیحی بودن مانعِ از تمسّکِ به اطلاق نمی شود، چرا؟ زیرا الفاظِ مُستعمله در کلامِ شارع ظهورِ در معانی عرفیّه دارند، مثلا وقتی می فرماید: «احلّ الله البیع» مرادِ شارع بیعِ عرفی است، یعنی در عینِ حالی که صحیحی شده ایم می گوییم مرادِ شارع بیعی است که عرفا صحیح است.
حال اگر شک کردیم، معنای شکِّ ما چیست؟ یک باز شک می کنیم در دخالتِ چیزی در بیعِ عرفی، در این صورت نمی توانیم تمسّکِ به اطلاق بکنیم، لکن اگر شک بکنیم در دخالتِ چیزی در بیعِ شرعی، یعنی می دانیم که بیعِ عرفی مُقیّد به این قید نیست ولی ما احتمال می دهیم که شارع این قید را اضافه کرده باشد، مثلا می دانیم که نزد عرف تلفّظِ به صیغه لازم نیست و بیعِ معاطاتی هم بیع است چون بیعِ عرفی مقیّدِ به تلفّظ نیست ولی شک می کنیم که آیا شارع تلفّظِ به صیغه را لازم می داند یا نه، یعنی شک می کنیم که بیع صحیح در نظر شارع آیا مُقیّد به بیعِ ملفوظ به صیغه هست یا خیر، اما احتمال می دهیم که صحیحِ شرعی مقیّد به تلفّظ باشد.
در چنین جایی می گوییم مرادِ شارع از «احلّ الله البیع» بیعِ صحیحِ عرفی است و به اطلاقِ آن تمسّک می کنیم، چرا؟ زیرا مولی در مقامِ بیان بوده و بیع را امضا کرده است، چه بیعی را امضا نمود؟ الفاظ ظهور دارند در بیعِ عرفی، پس بیعِ صحیحِ عرفی را امضا کرد و قیدی هم برایش بیان نکرد، در قیودی که شک داریم آیا شارع اضافه نمود یا ننمود رجوع می کنیم به همان بیعِ صحیحِ عرفی، بیعِ صحیحِ عرفی هم اعم از معاطات است چون اطلاق دارد، پس با تمسّک به این اطلاق قیودِ زائده مشکوکه را نفی می کنیم، چون در مقامِ بیان بود و بیان نکرد و بیعِ صحیحِ عرفی را امضا نمود، لذا احتمالِ قیدِ زائد به وسیله این اطلاق مرتفع می شود.
اما اگر احتمال بدهیم یک قیدی در صحّتِ عرفیه دخالت دارد، مانند مالیّت، شک می کنیم آیا در صحّتِ بیع نزد عرف مالیّت هم شرط هست یا نیست –چون شئ فاقدِ مالیت بعضا ملک می شود و ملکیّت آن هم قابل انتقال است- اما احتمال می دهیم بیعِ عرفی متقوّمِ به مالیّت باشد، در چنین جایی نمی توانیم تمسّکِ به اطلاق بکنیم اما هر کجا که دیدیم بیعِ عرفی صدق می کند و در قیودِ زائده بر بیعِ عرفی شک کردیم می توانیم رجوعِ به اطلاق بکنیم زیرا در مقامِ بیان بود و بیان نکرد و اکتفاء به ما یُسمّی بالبیعِ عرفا نمود. [1]والسلام علیکم و رحمه الله .


[1]  کفایه الاصول، محمد کاظم خراسانی، ص33.