1402/09/14
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اصول عملیه/ شک در مکلّفٌ به/ الزیادۀ فی الصلاه/ بررسی فقهی
بررسی فقهی حکم زیاده
بحث ما در حکم زیاده و بررسی ادله خاصه بود و گفتیم بحث زیاده در دو جا مطرح می شود یکی در صلاه و دیگری در طواف، ادله صلاه را خواندیم و به بحث طواف رسیدیم.
اگر زیادی در طواف عمدیه باشد بدون شک مبطل است چون طواف تنزیل شده منزله صلاه «الطواف فی البیت صلاهٌ»[1] لذا در باب نماز که گفتیم «من زاد فی صلاته فعلیه الاعاده»[2] همین حکم در زیادی عمدیه در طواف هم می آید.
مضاف بر دلیل تنزیل خودش هم روایت دارد «الطواف المفروض إذا زدت عليه مثل الصلاة ، فاذا زدت عليها فعليك الاعادة وكذا السعی»[3]
اما زیادی سهویّه چطور؟ یعنی هفت شوط را تمام کرده و سهواً وارد یک شوط اضافه شد، اگر این شوط زائده تمام نشده همانجا شوط را رها می کند و طوافش صحیح است، اما اگر به رکن رسیده و از رکن عبور کرده باشد یعنی شوط هشتم تمام شده باشد در این صورت مخیّر است، یا اینکه همانجا رهایش بکند و طولف قبلی اش صحیح است و این شوط زائد چون سهوی بوده اشکالی ندارد، یا اینکه این شوط زائد را مقدمه برای طواف بعدی قرار بدهد (شاید مستحب همین باشد) یعنی اگر یک شوط زائد رفته شش شوط دیگر اضافه بکند، اگر دو شوط زائد رفته پنج تای دیگر اضافه بکند هکذا تا یک طواف دیگر هم انجام داده باشد، در این صورت اولا چهار رکعت نماز طواف باید به جا بیاورد چون دو طواف انجام داده، ثانیاً قِران بین الطوافین هم چون سهوی بوده اشکالی ندارد و مبطل نیست.
بررسی فقهی حکم نقیصه در طواف
اما نقیصه در طواف حکمش چیست؟ اگر عمدیه باشد مثلا عمدا یک شوط کمتر به جا بیاورد قطعا طواف باطل است، البته محقق خوئی می فرماید اگر پشیمان بشود مادامی که موالات به هم نخورده باشد می تواند توبه کند آن نقیصه را جبران کند، فرض کنید چند شوط رفته خسته شده می گوید دیگر انجام نمی دهم، یکی دو دقیقه گذشت پشیمان شد و تصمیم گرفت طوافش را کامل کند، می فرماید اگر موالات به هم نخورده باشد اشکالی ندارد.
بله، اخلال به نیت شده و به نوعی از نیت برگشته اما این مقدار اشکالی ندارد، چون معنای نیت این است که اجزاء عن نیّۀ العمل باید انجام بشوند. پس عدم اتصال در بین اجزاء منظور نیست، در نماز هم همینطور است اگر کسی در اثنای نماز خسته شد و در دل گفت خدایا خسته شدم و دیگر نمی خوانم، اگر قبل از انجام منافی (مثل پشت به قبله کردن) و قبل از اینکه موالات به هم بخورد پشیمان شد و تصمیم گرفت نمازش را تمام بکند اشکالی ندارد.
اما نقیصه سهویه حکمش چیست؟ فلا توجب البطلان، نقیصه سهویه موجب بطلان نیست اگر در محل طواف است همان مقدار را اتیان می کند و طوافش را تمام می کند، اما اگر از محل عبور کرده مثلا در حال سعی بین صفا و مروه است ناگهان متوجه می شود به جای هفت شوط شش شوط انجام داده، سعی را رها کرده می رود طواف را تمام می کند، سپس باز می گردد و سعی را از همانجا که رها کرده ادامه می دهد و تمام می کند (البته می تواند سعی را احتیاطا از اول اعاده کند)
اما اگر مثلا وقتی به وطنش برگشت یادش آمد که شوط های طوافش کمتر بوده و طوافش ناقص بوده است چه کند؟ نایب می گیرد تا طوافش را برایش کامل کند، طواف را که کامل کرد (یا احتیاطا دوباره طواف انجام داد) نایب باید نماز طواف هم بخواند.