1402/08/06
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اصول عملیه/ شک در مکلّفٌ به/ دوران بین الاقل و الاکثر/ بررسی ایراد محقق نائینی به جریان برائت شرعیه
مقدمه
محقق خوئی اشکالی به محقق نائینی وارد می کند و می فرماید[1] تعیینیت ضیق است ولی تخییر ضیق نیست، لذا اصاله البرائه از تعیینیت جاری می شود. محقق نائینی جواب دادند که تعیینیت امری عدمی است و اصاله البرائه در عدمیات جاری نمی شود.
ما هم به ایشان جواب دادیم و این مطلب تمام شد.
انواع تعیین و تخییر
محقق نائینی در لابلای بحث می فرماید فرقی بین اقسام وجوب تعیینی وجود ندارد . با همه اقوال منطبق است، حالا می خواهیم ببینیم اقسام وجوب تعیینی چیست.
قِسم اول محقق خراسانی می فرماید وجوب تعیینی سنخٌ من الوجوب ، توضیحی هم نداده، لکن تلامذه اش اینگونه تفسیر کرده اند که وجوب التخییری سنخٌ من الوجوب متوسطٌ بین الاستحباب و الوجوب التعیینی، زیرا خاصیت وجوب تعیینی عدم جواز الترک مطلقا است و خاصیت استحباب جواز الترک مطلقا، اما وجوب تخییری جواز الترک مع البدل، مثلا در خصال کفاره روزه هر کدام از خصال ثلاثه را می توان ترک نمود اشکالی هم ندارد اما به شرط اینکه بدلش را بیاوری، این می شود حد وسط بین الاستحباب و الوجوب التعیینی.
مبنای دوم این است که بگوییم وجوب تعیینی و تخییری از بابت وجوب تفاوتی ندارند اما در متعلق با هم تفاوت دارند، در واجب تعینی متعلق «شخص عمل» است مانند عتق رقبه، اما در واجب تخییری متعلق جامع انتزاعی است. مثلا در خصال کفاره بین عتق رقبه و اطعام ستین مسکینا و صیام ستین یوما جامع انتزاعی «احد هذه الثلاثه» است.
مبنای سوم می گوید وجوب تعیینی وجوب مطلقی است که در هر حالی باید انجام بشود اما وجوب تخییری وجوب مشروط است، مشروط به ترک بقیه خصال
در نهایت محقق نائینی می فرماید فرقی ندارد شما کدام قول و کدام مبنا را بپذیرید، هر کدام را که اختیار کردید در دوران امر بین التعیین و التخییر اصاله التعیین جاری است، وجوب تخییری هر معنایی که داشته باشد باز هم اصاله البرائه در عدمیات جاری نمیشود، چه این تخییر به معنای واجب انتزاعی باشد یا به معنای واجب مشروط یا هر چیز دیگری.
تعریضی به محقق نائینی و تایید حضرت امام
بله حرف ایشان درست است لکن ایرادی که ما به تبع حضرت امام وارد کردیم مسئله را حل می کند، گفتیم که اینجا عدم محض نیست، این عدم لحاظ شده و قید شده و ملاحظه شده و همین مقدار وجودی شدن برای جریان اصاله البرائه کافی است.
اقسام وجوب تعیینی و تخییری
این وجوب تعیینی و تخییری که در دوران امر بین التعیین و التخییر بیان شد، محل بحث ما تا اینجا مقام جعل تکلیف بود، حال آنکه دوران امر بین التعیین و التخییر دو قِسم دیگر هم دارد که اینها را هم طردا للباب مطرح می کنیم.
اقسام دوران امر بین التعیین و التخییر
اول دوران امر بین التعیین و التخییر در جعل تکلیف که بحثش گذشت.
دوم دوران امر بین التعیین و التخییر در حجیت.
سوم دوران امر بین التعیین و التخییر در امتثال.
این دو قسم طرداً للباب مطرح می شود و بیان آن خالی از فایده نیست.