موضوع: قاعده غرور/ قواعد فقهیه

در جلسه گذشته بحث از قاعده اتلاف به انتها رسید.

ان شاء الله امروز وارد بحث قاعده غرور خواهیم شد. مبنای این قاعده، نبوی معروف (المغرور یرجع الی من غر) است. کلمه غرور به دو گونه استعمال می شود. در لغت فارسی به معنای متکبر می آید، اما در عربی معنای خدعه دارد. لکن گاهی انسان مخدوع کسی می شود که قصد خدعه ندارد. مثلا انسان ظاهر الصلاحی در ملکی تصرف می کند و از تصرف او برای ما این گمان حاصل می شود که این ملک وقف عموم شده است. حال آنکه در واقع آن شخص فقط برای استفاده خودش اذن داشته و وقفی در کار نبوده است. آن شخص هم قصد فریب دیگران را نداشته. لذا در اینجا قاعده غرور صادق نیست.

مستند قاعده غرور

بخش اول : عمومات

مستندی در کتاب ابن اثیر می فرماید: (المغرور یرجع الی من غر). محقق کرکی نیز در حاشیه بر ارشاد علامه حلی این روایت را نقل کرده. در جواهر هم به همین روایت اشاره شده؛ لکن سند این روایت ضعیف است.

بخش دوم : روایات خاصه

صحیح الحلبی

عن الصادق علیه السلام فی الرجل الذی یتزوج الی قوم و اذن امراته عوراء و لم یبینوا له قال لا ترد انما یرد النکاح من البرص و الجذام و الجنون و العفس قلت ارایت ان کان قد دخل بها کیف یصنع بمهرها قال لها المهر بما استحل بفرجها و یغرم ولیها الذی انکحها مثل ما ساق الیها.[1]

روایت متعرض چند فرع فقهی شده. می فرماید شخصی، دختری را از خانواده ای خواستگاری کرد. بعد از عقد متوجه معیوب بودن دختر شد و دید که او اعور است. از حضرت سوال در مورد جواز فسخ سوال کرد و حضرت فرمود: خیر تنها در چهار فرض مذکور جواز فسخ عقد وجود دارد که در غیر آن فسخ عقد جایز نیست.

اما اگر دخول کرده باشد مهریه آن زن باید پرداخت گردد، لکن ولی دختر باید به مقدار مهریه، غرامت به مرد بپردازد چرا که ولی آن زن این عیب را کتمان نموده بود.