موضوع: تبین نقص نماز از مقدار محتمل بعد از نماز احتیاط /کیفیت نماز احتیاط/کتاب الصلاة
مساله هشتم، تبین نقص نماز از مقدار محتمل بعد از نماز احتیاط
مسألة 8: لو تبيّن بعد صلاة الاحتياط نقص الصلاة أزيد ممّا كان محتملًا
كما إذا شكّ بين الثلاث و الأربع فبنى على الأربع و صلّى صلاة الاحتياط فتبيّن كونها ركعتين و أنّ الناقص ركعتان فالظاهر عدم كفاية صلاة الاحتياط، بل يجب عليه إعادة الصلاة
اگر مصلی در نماز بین سه و چهار شک کند، باید بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام نماید. بعد از نماز نیز باید یک رکعت ایستاده یا دو رکعت نشسته نماز احتیاط بخواند. در صورتی که نماز احتیاط خود را به صورت یک رکعت ایستاده بجا آورد و بعد از نماز احتیاط معلوم شود که او نماز اصلی خود را دو رکعت خوانده و نماز احتیاط نماز اصلی را کامل نمی کند، نماز او باطل بوده و باید نماز را اعاده نماید.
و كذا لو تبيّنت الزيادة عمّا كان محتملًا كما إذا شكّ بين الاثنتين و الأربع فبنى على الأربع و أتى بركعتين للاحتياط فتبيّن كون صلاته ثلاث ركعات
این فرع در جایی است که مصلی علم به زیادی نماز احتیاط از مقدار نقص پیدا می کند. مثل مصلی که شک بین دو و سه دارد و بنا بر وظیفه نماز احتیاط دو رکعتی می خواند و بعد از نماز برایش معلوم می شود که نماز اصلی را سه رکعت خوانده و نماز تنها یک رکعت نقص داشته لکن مصلی دو رکعت نماز احتیاط بجا آورده و مجموع رکعات نماز ها پنج رکعت شده است، این نماز باطل می باشد و باید آن را اعاده نمود.
و الحاصل: أنّ صلاة الاحتياط إنّما تكون جابرة للنقص الذي كان أحد طرفي شكّه، و أمّا إذا تبيّن كون الواقع بخلاف كلّ من طرفي شكّه فلا تكون جابرة
نماز احتیاط تنها در صورتی که مطابق با یکی از اطراف شک باشد نماز را تصحیح و تتمیم می نماید. لذا در صوری که برای مصلی معلوم شود، نماز احتیاط که باید جابر نقص نماز باشد مطابق با مقدار نقص نیست چه از طرف زیاده و چه از طرف نقیصه نماز باطل می گردد.
بیان مرحوم خویی در فرع انکشاف نقص بعد از احتیاط
تا اینجا نظر مرحوم سید یزدی بیان شد. اما مرحوم سید خویی در یکی از فروع این مساله با نظر مرحوم سید یزدی مخالفت نموده است. صورت اختلاف عبارت است از جایی که نقص نماز احتیاط معلوم شود لکن نمازها در کیفیت اتیان مطابق باشند مثلاً مصلی شک بین سه و چهار نماید و نماز احتیاط را به صورت یک رکعت ایستاده اقامه نماید و بعد از نماز احتیاط متوجه شود که نماز اصلی را دو رکعت بجا آورده. لذا مصلی در مجموع یک رکعت کم نسبت به چهار رکعت خوانده. در این صورت مرحوم سید یزدی فتوا به بطلان نماز داده لکن مرحوم سید خویی می فرماید: اگر مصلی مرتکب فصل طویل و منافی عمدی نشده باشد، این نماز باطل نبوده و مصلی باید قیام نماید و بدون تکبیر جدید یک رکعت دیگر اضافه نماید تا نماز تمام گردد. زیرا نماز احتیاط بنا بر نص صریح جزئی از اجزاء نماز است.
اشکالی از جهت نیت نیز به این نماز وارد نمی باشد. چرا که نیت این نماز از قبیل قصد رجا بوده و مصلی نیت نماز احتیاط کرده. یعنی در صورت نیاز ملحق به نماز و در غیر این صورت نافله واقع می گردد. همچنین از جهت تکبیره الاحرام نیز مانعی وجود ندارد. چرا که این زیادی نیز به امر شارع می باشد. سلام زائد نیز مضر به نماز نمی باشد. زیرا بخاطر جهل و سهو واقع شده و زیادی عمدی نمی باشد.
در این صورت حالِ کسی که بعد از نماز احتیاط متوجه نقص مجموع رکعات می شود، حالِ نماز گزاری است که بعد از سلام متوجه می شود یک رکعت کم خوانده و سلام نماز را جهلاً در غیر محل خود اتیان نموده است. در این صورت چون زیادی غیر رکنی و  غیر عمدی است، مبطل نمی باشد. چنین فردی باید یک رکعت دیگر بخواند و نماز خود را تمام نماید. بعد از نماز نیز باید سجده سهو بخاطر سلام زائدِ غیر عمدی بجای آورد.
تا اینجا بیان مرحوم خویی در صورت نقص نماز احتیاط از مقدار حاجت بیان شد.
اشکال در شمول اطلاق ادله احتیاط در مورد اخیر
ادله نماز احتیاط در موارد متعارف و غالب وارد شده و آن در جایی است که شک مصلی تا انتهای نماز باقی بماند و اصلا مرتفع نشود یا آنکه در صورتی که شک او رفع شود، یکی از احتمالات و اطراف شک برایش معلوم شود و نه غیر آن. اما در مورد فرض بحث ما ادله احتیاط شامل این مورد نخواهد بود.
اطلاق دلیل شامل دو صورت است. اول در مورد شکی که الی الابد مرتفع نشود و دوم در مورد شکی که بعد از ارتفاع تبین یکی از اطراف شک حاصل شود. اما به نظر ما شمول دلیل در مورد شکی که بعد از تبین معلوم شود که از مقدار محتمل نیز کمتر بوده، بعید می نماید. لذا در مورد اطلاق دلیل در این صورت مردد می گردیم.
در نهایت نظر ما نیز همان است که مرحوم سید یزدی طباطبایی به آن فتوا داده است ولو علی الاحوط.
مساله نهم، تبین مقدار نقص قبل از شروع نماز احتیاط
مسألة 9: إذا تبين قبل الشروع في صلاة الاحتياط نقصان صلاته لا تكفي صلاة الاحتياط
در صورتی که در اثنای نماز شک بین سه و چهار عارض شود. اما قبل از اتیان نماز احتیاط معلوم شود که نماز سه رکعت واقع شده، چنین نمازگزاری حال کسی را دارد که سهواً در رکعت سوم نماز سلام داده. در این صورت باید قیام نماید و به صورت متصل رکعت چهارم را نیز اتیان نماید و نماز را به پایان برساند. بعد از نماز نیز بدلیل اتیان سلام زائد جهلاً، باید سجده سهو بجا آورد.