موضوع: مبطليتِ علم به ترک
سجدتين از رکعت سابق در شک بين سه و بيشتر /شک در عدد
رکعات/کتاب الصلاة
مساله هفتم، مبطليتِ
علم به ترک سجدتين از رکعت سابق در شک بين سه و بيشتر
مسألة 7: في الشكّ بين
الثلاث و الأربع، و الشك بين الثلاث و الأربع و الخمس
إذا علم حال القيام أنّه ترك سجدة أو سجدتين من الركعة السابقة بطلت
الصلاة، لأنّه يجب عليه هدم القيام لتدارك السجدة المنسيّة فيرجع شكّه إلى ما قبل
الإكمال. و لا فرق بين أن يكون تذكّره للنسيان قبل البناء على الأربع أو بعده
مرحوم سيد مي
فرمايد: اگر شک بين سه و چهار در حال قيام عارض شود بعد از آن
مصلي بفهمد که يک يا دو سجده از رکعت سابق فراموش کرده باشد،
نماز وي باطل مي گردد. زيرا در اين حال بر مصلي
لازم است قيام را منهدم نمايد و براي اتيان سجده
بنشيند. در اين صورت مصلي به رکعت سابق باز مي گردد و
بالتبع شک او نيز به دو و سه باز مي گردد و اين در حالي
است که سجده نيز بجا نياورده. بنا بر اين شک او مي شود شک
بين دو و سه قبل از اکمال سجدتين، که در اين صورت نماز او باطل
خواهد بود.
و لا فرق بين أن يكون تذكّره للنسيان قبل البناء على الأربع أو بعده
مي فرمايد: تفاوتي
ندارد، تذکر نسيان سجده يا سجدتين قبل يا بعد از بنا
نهادن بر چهار باشد زيرا در هر صورت بايد رکعت را منهدم نمايد
تا سجده را اتيان کند و به مجرد انهام رکعت شک وي نيز به شک
بين دو و سه باز مي گردد که موجب بطلان نماز است.
علت بطلان، هدم رکعت
يا علم به اکمال سجدتين
مرحوم سيد
خويي در اينجا اشکالي وارد کرده و فرموده: علت بطلان
لزوماً هدم رکعت نمي باشد. زيرا در نمازي که علم به بطلان آن
داريم ديگر چيزي واجب نمي باشد و لازم نيست
که مصلي رکعت را منهدم کرده و بنشيند و ... که همه اين ها از
شئون نماز صحيح مي باشند نه نمازي که صد در صد باطل است و
بايد آن را اعاده کرد. سوال در اينجا اين است که
در اين صورت چه چيزي موجب بطلان نماز مي گردد. ايشان مي فرمايد: مصلي در حال
قيام و قبل از هدم رکعت شک کرده که اين رکعت سوم نماز است يا
چهارم و در همين حال شک دارد که رکعت قبل از رکعت حاضر رکعت دوم است
يا سوم، همچنين او علم به نسيان سجدتين دارد، و
همين علم او براي بطلان نماز کفايت مي کند. زيرا
مفروض اين است که شک او قبل از اتيان سجدتين است. لذا در حال
قيام نماز او باطل بوده و نياز به استدلال به هدم رکعت براي
بطلان نماز نمي باشد.
مساله هشتم، تبدل شک و ظن به يگديگر بعد از عمل بر اساس آن
ها
مسألة 8: إذا شكّ بين الثلاث و الأربع مثلًا فبنى على الأربع ثمّ بعد
ذلك انقلب شكّه إلى الظنّ بالثلاث بنى عليه
اين
فرع در جايي است که مصلي بين سه و چهار شک نمايد و
بر اساس بر تکليفش بنا را بر چهار بگذارد. بعد از آن برايش ظن حاصل
شود که اين رکعت رکعت چهارم است. در اين حال ، لاجل ظن او بايد
بنا را بر چهار بگذارد. زيرا ظن در عدد رکعات حجت است. تا اين جا مشکلي
نيست. تنها تفاوت اين است که در صورت اول تکليف ظاهري است
از جهت اصل عملي يعني بنا نهادن بر چهار و در صورت دوم از جهت
حجيت ظن در عدد رکعات است.
اما
در همين فرض اگر ظن مصلي به سه باشد. بايد به ظن خود عمل
نمايد. زيرا ظن حجت است و بر همين اساس بايد بنا را بر سه
گذارد.
و لو ظنّ الثلاث ثمّ انقلب شكّاً عمل بمقتضى الشكّ
در
اين فرع ابتدا مصلي ظن به سه پيدا مي کند و بعد از عمل بر
اساس ظن شک بين سه وچهار مي نمايد. در اين حال او
بايد به وظيفه شاک عمل نموده و بنا را بر چهار بگذارد.
شک اخير ، مبناي عمل در دو شک
و لو انقلب شكّه إلى شكّ آخر عمل بالأخير، فلو شكّ و هو قائم بين
الثلاث و الأربع فبنى على الأربع فلمّا رفع رأسه من السجود شكّ بين الاثنتين و
الأربع عمل عمل الشكّ الثاني
همچنين
در صورتي که شک مصلي به شک ديگر تبديل گردد بايد به
شک اخير خود عمل نمايد. لذا اگر مصلي بين سه و چهار شک
نمايد بايد بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز به وظيفه
احتياطي خود عمل کند. حال اگر شک او به شک بين دو و چهار
تبديل شود بعد از نماز وظيفه اش تغيير مي کند و
ثمره اين مورد در عمل احتياط بعد از نماز معلوم مي گردد.
يعني دو رکعت نماز احتياطي نشسته تبديل به دو رکعت
نماز احتياط ايستاده مي شود.
دليل
اين مطلب چنانکه سابقا بيان شده اين است که ميزان حالت
مستقر است و موضوع ادله شک مستقر است نه شک زائل.
و كذا العكس فإنّه يعمل بالأخير
مرحوم خويي در اين مورد اشکال کرده اند.
ايشان مي فرمايد: در اين مثال مصلي در حال
قيام اگر شک بين دو و چهار نمايد، چون در حال قيام است و
قبل از اکمال سجدتين، نماز او محکوم به بطلان است. لذا اگر شک او سريع
تبدل به شک بين سه و چهار پيدا کند نماز او باطل نمي گردد.
زيرا اين تبدل قبل از استقرارِ شک مي باشد. اما در صورتي
که شک اول او مستقر گردد نماز او محکوم به بطلان خواهد بود. لذا بايد
بين صور مختلف تفصيل داد.
والسلام