درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

92/07/29

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: شکوک صحیحه /شک در عدد رکعات/کتاب الصلاة
 بحث در شکوک مبطله گذشت. پس از آن شکوک صحیحه مورد بررسی قرار گرفتند که این شکوک نیز در جلسه گذشته به پایان رسید، آنچه باقی مانده بحث در شک های مرکب است. مثل شک بین دو و چهار و پنج که در حقیقت این شک مرکب از دو شک بین دو و چهار و شک بین چهار و پنج می باشد و هر دو صورت مذکور از شکوک صحیحه می باشند.
 كما أن الأحوط في الشك بين الاثنتين و الأربع و الخمس و الشك بين الثلاث و الأربع و الخمس العمل بموجب الشكين ثمَّ الاستئناف
 احتیاط مقتضی اتمام نماز سپس اعاده
 مرحوم سید یزدی در مورد این فرض می فرمایند: باید بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام کرد. سپس باید دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو سجده سهو بجا آورد. مثل این مورد شک بین سه و چهار و پنج است که منحل به شک بین سه و چهار و شک بین چهار و پنج می گردد. لذا باید در این صورت نیز به وظیفه هر دو مورد عمل نمود. در شک بین سه و چهار لازم بود که یک رکعت ایستاده و دو رکعت نماز احتیاط نشسته خواند و در مورد شک بین چهار و پنج لازم بود سجده سهو بجا آورد.
 ایشان بعد از بیان این نکته می فرماید: بعد از عمل به هر دو وظیفه مصلی باید نماز خود را اعاده نماید. بنا بر این لازم است مصلی، هم به وظیفه شاک در هر دو صورت عمل نماید و هم بنا بر احتیاط نماز خود را اعاده نماید.
 علت اعاده نماز این است که ممکن است نماز شاک باطل باشد. وجه بطلان نماز نیز این است که آنچه در روایات برای تصحیح نماز مشکوک وارد شده در مورد شکوک بسیط و نه مرکب می باشد. بنا بر این، احتمال عدم شمول ادله نسبت به این صورت، احتمالی قوی است. بطوری که مرحوم صاحب جواهر فتوا به اعاده داده و لأجل این احتمال و وجود قاعده اشتغال که مقتضی بطلان است. می گوییم: باید نماز را دو باره خواند.
 شک مذکور موجب بطلان نماز
 اشکال دیگری از صاحب جواهر وجود دارد که ادله منصرف به صور بسیط می باشند. ممکن است اشکال به این صورت دیگر تقریر شود: شکوک مرکب را می توان به شکوک ثلاثه منحل نمود که دو صورت از آن صحیح و صورت سوم آن از شکوک مبطله است. بیان آن به این صورت است. شک بین دو و چهار و پنج را می توان منحل به شک بین دو و چهار و شک بین چهار و پنج و شک بین دو و پنج نمود. صورت اخیر از صور مفروض از شکوک مبطله می باشد. ولو بعد از اکمال سجدتین باشد که سابقا در صورت پنجم شکوک مبطله بیان شد. و از این جهت که این شک مرکب، منحصر در شکوک صحیحه نمی باشد و اینکه شکوک صحیحه، مصحح جهتی دارند یعنی مصححِ نماز از جهت خود می باشند و نه مصحح صورتی که شک مبطلی در کنار آنها باشد، باید گفت که نماز باطل است. لذا اگر در نمازی یک شک صحیح و یک شک مبطل وجود داشت، نتیجه تابع اخس مقدمات بوده و آن نماز باطل خواهد شد.
 مرحوم خویی به این اشکال پاسخ داده اند که به نظر ما جواب ایشان کامل نبوده و اشکال صاحب جواهر وارد است.
 خلاصه کلام اینکه در این جا دو اشکال وجود داشت. اول آنکه ادله انصراف به شکوک بسیط دارند و دوم آنکه این صورت مرکب شک تنها منحل به شکوک صحیح نمی شود بلکه یکی از صور از شکوک مبطله است. لذا باید بگوییم نماز در این صورت باطل است.
 بنا بر این فتوای ما این می شود که نماز باطل است و باید نماز را اعاده نمود. اما اگر بخواهیم احتیاط نماییم این احتیاط مستحب می باشد و در صورت احتیاط باید نماز را تمام کرده و به وظیفه شاک عمل کرد.