درس خارج فقه استاد جزایری

کتاب الحج

90/07/16

بسم الله الرحمن الرحیم

 
 موضوع: مشکل قصد قربت در نماز استیجاری
 بحث در نماز استیجاری (و سایر اعمال عبادی است) اشکالی که وارد است این است که اخذ اجرت با قصد قربت منافات دارد. زیرا امر الهی، اجیر را وادار به خواندن نماز نکرده است بلکه پولی که دریافت می کند او را به خواندن سوق داده است. انجام این کار هرچند قدری ثواب دارد ولی با قصد قربت سازگار نیست و فرد مزبور اگر پول نمی گرفت نماز را نمی خواند.
 
 صاحب عروه دو جواب برای این مشکل ارائه کرده است:
 وجه اول این است که این از باب داعی بر داعی می باشد یعنی اخذ پول داعی می شود که او عمل را به داعی قربت انجام دهد. بعد صاحب عروه این مورد را مثال زده است به نماز حاجت و نماز استسقاء که حاجب و احتیاج به مطر موجب شده است که فرد نماز مزبور را به قصد قربت بخواند.
 نقول: این قیاس مع الفارق است. چون حاجت و احتیاج به باران از مواردی است که کلید آن فقط در دست خداوند است و در حالی است که درها به سوی فرد بسته شده و او از خداوند تقاضا می کند که مشکلش حل شود. او اگر می توانست از راه دیگری مشکلش را حل کند به همان روی می آورد. حال که فقط خداوند مشکل او را می تواند حل کند در فرع حالت تضرع و التجاء خاصی نسبت به خداوند پدید می آید و در درون او عاملی به سمت خداوند ایجاد می شود (مانند کسی که در کشتی نشسته است و کشتی در امواج دریا در حال غرق شدن است. حالت ترسی که در فرد به وجود می آورد او را به خداوند متصل می کند و از صمیم قلب از خداوند کمک می خواهد.)
 ولی کسی که برای میت اجیر شده است اگر پول بگیرد نماز می خواند و الا نه. واضح است که پول نمی تواند حالت التجایی در فرد ایجاد کند و موجب شود که عمل فقط برای خداوند باشد.
 وجه دومی که سید مطرح می کند از باب امتثال عقد اجاره است و وفاء به عقد اجاره با اخذ وجه منافات ندارد. وفاء به اجاره معنونی دارد که همان خواندن نماز است. وقتی آن معنون مأمور به شد امتثال همان امر کفایت می کند.
 نقول: اولا: امر به وفاء به اجاره امری است ارشادی نه مولوی. امر مزبور که در قالب (اوفوا بالعقود) وارد شده است ارشاد به این است که عقد مربور صحیح است و لزوم دارد. واضح است که در امر ارشادی امتثال راه ندارد.
 ثانیا: سلمنا که امر مزبور مولوی است و در حکم امر به صلاة می باشد ولی با این حال یقینا اوامری که در باب معاملات است توصلی است نه تعبدی.
 البته سید از این اشکال جواب می دهد و آن اینکه امر به اجاره می تواند عبادی باشد چون متعلق آن عبادی است. ولی ما این جواب را قبول نداریم؛ امر به اجاره همواره توصلی می باشد.