﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكَي لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ (30) وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَي جُيُوبِهِنَّ وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَي عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلاَ يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَي اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (31)﴾

 برخي از نكاتي كه مربوط به بحثهاي سابق بود اين است كه در جريان اِفك آنچه معيار بحث بود مقذوفه و مَرميه بالقذف چون مؤنث بود در آيه 23 و مانند آن تعبير مؤنث آورد كه ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاَتِ﴾ لكن در آيهٴ 26 به صورت جمع نهايي هم خبيثات و خبيثون را ذكر فرمود هم طيّبات و طيّبون را كه حرفهاي خبيث براي مردان خبيث است و افراد خبيث با حرفهاي خبيث سر و كار دارند چه اينكه حرفهاي طيّب براي مردان طيّب است و مردان طيّب با كلمات طيّبه سر و كار دارند. تعبير «خبيثين» و «خبيثون» براي تَقليب است كه زنها را هم شامل مي‌شود تعبير «طيّبين» و «طيّبون» اين هم تقليب است مردها را هم شامل مي‌شود سرّ مذكر آوردن اين «طيّبين» براي آن است كه در جريان اِفك تنها آن زن مقذوفه نبود صَفوان هم مقذوف بود لذا در قذف گذشته از اينكه سخن زن مطرح است مرد هم مقذوف مي‌شود به فساد. تقليباً جنبه مذكر رعايت شد فرمود: ﴿أُولئِكَ مُبَرَّؤُونَ﴾ نه اينكه «تلك» يا «اللّواتي مبرّئات» سرّ اينكه مذكّر آورد اين است كه در جريان افك و قذف صفوان و امثال صفوان هم مقذوف بودند تقليباً بجانب الذكورة علي الاُنوثه مذكّر ذكر فرمود.

 مطلب بعدي آن است كه كلمهٴ جَيْب به فتح بود و جِيد به معني گردن كه در سورهٴ «مسد» است آن به كسر است البته ﴿فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِن مَسَدٍ﴾ يك طناب محكمي در جيد و گردن اوست. اما مسائلي كه مربوط به آيات تلاوت شده است. دو حكم فقهي در آيه سي براي مردها بيان كرده است فرمود اينها هم بايد چشمشان را نگه دارند و چشم‌پوشي كنند و هم اندام تناسلي خودشان را مستور كنند اين دو حكم وظيفهٴ مردهاست ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ و حذف متعلّق هم دليل بر عموم است اينها به طور عام يا مطلق موظّف‌اند نگاه نكنند «الاّ ما خرج بالدليل».

 پرسش:...

 پاسخ: نه خب, به مؤمنين بگو ﴿يُغُضُّوا﴾ آن جواب اين نيست جواب امر محذوف است «قل للمؤمنين غُضّوا أبصاركم» جوابش ﴿يُغُضُّوا﴾ است كه با جزم ساقط مي‌شود وگرنه ﴿يُغُضُّوا﴾ كه جواب ﴿قُل﴾ نيست.

 خب پس اين دو حكم فقهي براي مردهاست مرد اگر بخواهد چيزي را نگاه كند دليل مي‌خواهد «حذف متعلّق يدلّ علي العموم» يا بالعموم يا بالاطلاق ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ اينها بايد چشمشان را بپوشانند اينكه مُهمَل نيست مُجمَل نيست «حذف متعلّق يدُلّ علي العموم» اگر فقيهي خواست بگويد نظر به وجه و كفّين جايز است او بايد دليل بياورد كه با تخصيص يا تقييد از اين عموم يا اطلاق خارج شده است كه دليلي ندارد پس ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ اصل اين است كه اين چشم‌پوشي كند «الاّ ما خرج بالدليل».

 حكم فقهي ديگر پوشيدن اندام تناسلي است در نماز و غير نماز حكم مرد يكي است در همه حالات بايد اعضاي تناسلي را بپوشاند ﴿وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ﴾ بيش از اين محتاج به دليل ديگر است اين دو حكم فقهي براي مرد. مستحضريد كه تمام احكامي كه براي مسلمان هست غير مسلمان هم در احكام شريك‌اند تنها در اصول دين نيستند حق اين است كه در فروع دين هم شريك‌اند لكن بعضي از احكام مخصوص حوزه اسلامي است وظيفه بين‌المللي نيست. در جريان نگاه كردن نگاه به زن مسلمان جايز نيست به موي او به بدن او جايز نيست ولو با رِيْب همراه نباشد به قصد تلذّذ هم نباشد نگاه به بدن و موي زن مسلمان جايز نيست براي اينكه او از حرمت خاص برخوردار است. دو گروه مستثنا هستند: يك گروه زن غير مسلمان نگاه به مو و بدن زن غير مسلمان اگر با ذلّت و رِيْبه همراه نباشد جايز است براي اينكه او محترم نيست حرمت ندارد. از اينجا معلوم مي‌شود كه نگاه به زن كه جايز نيست براي آن است كه او يك ذخيره اجتماعي است مثل خانه مردم, خانه مردم فرش كه نامحرم نيست پرده كه نامحرم نيست ولي آبروي اشخاص ايجاب مي‌كند كه انسان خانه آنها را نگاه نكند چرا نگاه به خانه مردم حرام است خب پرده نامحرم است فرش نامحرم است يخچال و تلويزيون نامحرم است يا حرمت مؤمن ايجاب مي‌كند كه آدم خانه‌اش را نگاه نكند اين‌چنين نيست كه تَطَلّع دور مؤمن حرام است براي اينكه آنجا نامحرم هست نه حالا عدّه‌اي نشستند فقط مردند ما يقين داريم در اين خانه همسايه غير از مرد كس ديگري نيست اينها نشستند جلسه دارند نگاه به اتاق آنها از راه پنجره حلال است يا حرام خب حرام است ديگر اين حرمت براي نامحرمي نيست براي حرمت و احترام خانه مؤمن است زن مسلمان حرمتي دارد نمي‌شود مويش را نگاه كرد بدنش را نگاه كرد زن غير مسلمان اين حرمت را ندارد پس نبايد گفت حالا اگر كسي قصد لذّت ندارد يا قصد ريبه ندارد مي‌تواند به زن نامحرم نگاه كند اين احترامي است براي او, زن غير مسلمان اين حرمت را ندارد اين يك گروه‌اند. زناني كه اهل باديه هستند كه «اذا نُهِين لا يَنتهي» نهي از منكر مي‌شوند ولي ترتيب اثر نمي‌دهند با همان موي باز با همان دست برهنه در جامعه ظهور دارند هر چه هم بگويي اثر نمي‌كند اين گروه هم «اذا نُهِين لا يَنتهي» نگاه به موي اينها نگاه به بدن اينها بدون لذّت و با نجات خطر ريْبه حرام نيست. خب پس بنابراين نگاه معلوم مي‌شود كه يك قسمت حرمتش براي آن است كه «سَهمٌ مِن سهام ابليس» انسان در معرض خطر گناه قرار مي‌گيرد يك مقدار براي اينكه حيثيت او و آبروي او و امنيت اجتماعي او آسيب مي‌بيند همان طوري كه نگاه به اتاق ديگران حرام است.

 پرسش:...

 پاسخ: اگر جزء «اذا نُهِين لا يَنتهي» باشند بله, كه هر چه آدم به اينها بگويد اثر نمي‌كند خب اينها حرمت خودشان را از دست دادند اما معنايش اين نيست كه نگاه با لذّت يا در حال خطر رِيْبه جايز است آن مطلقا حرام است ولي نگاه به زن ولو همراه با لذّت نباشد ولو خطر «سَهمٌ مِن سهام ابليس» نباشد نگاه به بدن او و موي او اهانت به شخصيت اوست اين زن يك ذخيره است بايد محفوظ بماند مثل نگاه به خانه مردم خب خانه مردم چرا نگاه به خانه مردم حرام است براي اينكه ما به امنيت اينها داريم آسيب مي‌رسانيم با اينكه اينجا غير از مرد كس ديگري نيست يا نه اصلاً كسي نيست فقط پرده و در و ديوار و يخچال است اين چرا نگاه حرام است اين نگاه براي لذّت يا ريبه نيست اين حرمت نگاه براي آن است كه امنيت مردم محفوظ باشد.

 پرسش: تصرف نيست؟

 پاسخ: تصرّف نيست, چه تصرّفي است منتها آسيب رساندن به شخصيت و حرمت و حيثيت صاحب‌خانه يا همسايه است و از اين جهت حرام است كه در روايات دارد اگر صاحب‌خانه هم بفهمد ديگري در خانه‌اش نگاه مي‌كند چشمش را بِكَند جايز است از بس اين كار حرام است خب «فَقَه عينه» براي اينكه به حيثيت مردم و امنيت مردم آسيب مي‌رسد ديگر تنها سخن از نگاه نامحرمانه و تلذّذ جنسي نيست بنابراين اگر كسي بخواهد موي زن مسلمان بدن زن مسلمان را نگاه كند به حيثيت او آسيب رسانده از اين جهت حرام است ولو با لذّت همراه نيست و اين حرمت در زنهاي غير مسلمان نيست (يك) در زناني كه اهل باديه‌اند «اذا نُهِين لا يَنتهي» نيست (دو) اگر آدم نگاه كرد كه همراه با لذّت نبود خطر ريبه نبود جايز است (سه) اگر گفته شد ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ﴾ گرچه احكام الهي براي همه است ﴿هُديً لِلنَّاسِ﴾ است (يك) گرچه بهره‌وران از اين خصوص مؤمنين‌اند متّقين‌اند كه در سورهٴ «بقره» و مانند آن فرمود: ﴿هُديً لِلْمُتَّقِينَ﴾ يا ﴿لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِينَ﴾ (اين دو) نه براي آن است كه فقط مؤمنين بهره مي‌برند فرمود: ﴿هُديً لِلْمُتَّقِينَ﴾ بلكه اين حكم مخصوص مؤمنين است ولو لذّت نيست ولو خطر ريبه نيست ولي به حيثيت او آسيب رساندن است به حرمت او آسيب رساندن است.

 پرسش:...

 پاسخ: خب اگر افراد طوري است كه مصداق «اذا نُهِين لا يَنتهي» شدند عمداً حرمت خودشان را از دست دادند آن‌گاه است كه اگر با لذّت همراه نباشد (يك) اگر خطر «سَهمٌ مِن سهام ابليس» او را همراهي نكند (دو) مثل اينكه آدم ديوار را نگاه مي‌كند (سه) بله اين نگاه عيب ندارد اما آدم بداند كه مثل اينكه ديوار را نگاه مي‌كند.

 درباره مردها اين دو حكم مشخص شده پس نمي‌شود گفت مرد مي‌تواند وجه و كفّين را نگاه كند اين دليل مي‌خواهد نمي‌شود به تعبير مرحوم آقاي خويي كه فرمودند اصل, برائت است به برائت تمسّك كرد اين دليل مي‌خواهد براي اينكه حذف متعلّق «يَدُلّ علي العموم» اين آيه كه مُهمل نيست مُجمل نيست فرمود مردها چشمشان را بپوشانند خب معلوم است كه منظور در و ديوار كه نيست يعني مردها چشمشان را از زنها بپوشانند اين اگر بخواهد كسي فتوا بدهد كه مرد مي‌تواند وجه و كفّين زن را نگاه كند او بايد دليل بياورد نه اينكه اصل, برائت است اين آيه منع مي‌كند ديگر معلوم است كه منظور اين نيست كه آسمان و زمين را نگاه نكند در و ديوار را نگاه نكند اين معلوم است ديگر. آنچه از اين آيه برمي‌آيد اين است كه به زن نگاه نكند اين مطلق است حذف متعلّق هم «يدلّ علي العموم» اگر كسي خواست فتوا بدهد كه نگاه به وجه و كفّين جايز است او بايد دليل بياورد نه اينكه اصل, برائت است ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ بالقول المطلق اينها نسبت به جنس مخالف بايد چشم‌پوشي كنند آن وقت ﴿وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ﴾ اندام تناسلي خودشان را هم بايد حفظ بكنند بيش از اين بر اينها واجب نيست اما بيش از اين بر اينها واجب نيست معنايش اين نيست كه زنها هم مي‌توانند بدن مرد را نگاه كنند مي‌بينيد در خيلي از موارد در آن مراسم عزاداري كه لخت مي‌شدند سينه مي‌زدند خيلي از فقها احتياط مي‌كردند يا فتوا مي‌دادند يا مي‌گفتند اقواست كه بالأخره زنها حضور نداشته باشند و نگاه نكنند و اگر در جايي زنها حضور دارند اينها لخت نشوند سينه بزنند اين را گفتند ديگر. خب زنها هم ﴿يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ﴾ بالقول المطلق زن اگر بخواهد عضوي از اعضاي مرد را نگاه كند او دليل مي‌خواهد چون معلوم است كه منظور آيه اين نيست كه زن آسمان و زمين را نگاه نكند كه منظور اين است كه زن نامحرم را نگاه نكند خب اگر حذف متعلّق «يدلّ علي العموم» اگر ما خواستيم فتوا بدهيم كه زن مي‌تواند بدن مرد را نگاه كند دليل مي‌طلبد پس زن هم بايد مواظب چشم و گوشش باشد مرد هم بايد مواظب چشم و گوشش باشد تا جامعه بشود طيّب و طاهر. اين نگاه همان طوري كه زمخشري نقل كرد پيام‌آور آن گناه است اين بيان نوراني ائمه(عليهم السلام) كه فرمودند: «النظرةُ سَهمٌ مِن سهام ابليس» تير است ديگر خب تيراندازي كه همه‌اش لازم نيست برسد كه در اين تيراندازيها مگر همه‌اش به هدف مي‌خورد گاهي مي‌خورد گاهي نمي‌خورد ولي آدم بايد در معرض تير نباشد ديگر خب شايد خورد مگر همه تيرها به هدف مي‌خورد خيلي از تيرهاست اشتباه مي‌شود تيراندازي شيطان هم بشرح ايضاً خب آن وقتي كه خورد چه بايد كرد انسان در معرض تير قرار نگيرد ديگر «النظرةُ سَهمٌ مِن سهام ابليس» در همين روايات دارد كه شما پشت سر شير مي‌تواني راه بروي ولي دنبال زن راه نرو يك راه ديگر برو خب اين روايات مربوط به راه رفتن پشت سر زن در روايات نكاح هست ديگر زن دارد جلو مي‌رود شما راهت را عوض بكن با اينكه پوشيده است اين جاذبه‌اي كه ذات اقدس الهي خلق كرده است اين خطرآفرين است اين را بايد به‌جا مصرف كرد «النظرةُ سَهمٌ مِن سهام ابليس» كه يك روايت به دنبال شير مي‌تواني حركت كني ولي اگر زني جلو رفته تو راهت را عوض بكن اينها براي پرهيز است ديگر.

 پرسش: حاج آقا در جامعه ما موجب عُسر و حرج نيست؟

 پاسخ: نه, البته عُسر و حرج را آنها بر جامعه تحميل كردند يك وقت چشم برخورد مي‌كند خب بله آن ديگر همه گفتند استثناست اين نظير سمع و استماع است ديگر اينكه نگاه كردن نيست نگاه مي‌افتد.

 خب پس اين دو حكمي كه مربوط به مردهاست روشن است تخصيص يا تقييد دليل مي‌خواهد اين دو حكمي كه اول ذكر شده براي زنها اين هم روشن است ﴿وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ﴾ اين مطلق است ﴿وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ﴾ مطلق است و هيچ استثنايي هم نشده.

 مسئله بعدي آن است كه دو سطر در اسلام مطرح است يك سَتْر نفسي است يك سَتْر عن الغيب است سَتْر نفسي همان است كه در مسئله صلات مطرح است بر زن واجب است در موقع نماز خودش را بپوشاند چه كسي او را ببيند چه كسي او را نبيند يا بر مرد پوشاندن اندام تناسلي در نماز واجب است چه كسي او را ببيند چه كسي او را نبيند اما در غير نماز كه كسي مي‌رود حمام و غير حمام كه وجوب نفسي ندارد اين وجوب نفسيِ سَتْر بما أنّه ستر اين مخصوص باب صلات است اما نسبت به غير كه اگر كسي غير هست و نگاه مي‌كند بله بايد اندام تناسلي خودش را حفظ بكند اين براي مرد است زن هم بايد اندام تناسلي خودش را حفظ بكند بالقول المطلق اين هم براي زن. اما مي‌ماند دو حكم ديگر كه مربوط به زن است كه آن را دارد ذكر مي‌كند.

 پرسش:...

 پاسخ: خب بله ديگر, احترام نماز نسبت به ذات اقدس الهي همين است ديگر.

 پس اين چهار حكم كه دوتا براي مرد است دوتا براي زن اين مسائل چهارگانه روشن است اما دو حكم ديگر كه مربوط به زن است فرمود: ﴿وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ اين ناظر به سَتْرِ نفسي است بر زن چقدر واجب است كه بپوشاند نه اينكه نشان بدهد چقدر مي‌تواند نپوشاند دو مطلب است يكي اينكه چقدر مي‌تواند نشان بدهد كه با «لام» ذكر شده آن سرّ تكرار ﴿لاَ يُبْدِينَ﴾ براي آن است كه اِبدا گاهي به معناي نپوشاندن است گاهي به معناي نشان دادن است آن اوّلي فرمود: ﴿وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ﴾ اِبدا نكند يعني واجب است بپوشاند مگر آن مقداري كه ظاهر است حالا يا وجه و كفّين كه به طور عادي اين به معني نشان دادن نيست «اَبدا» يعني «أظهر» يعني «لم يَستُر» بر زن پوشاندن واجب است مگر آن مقداري كه ظاهر است كه وجه و كفّين است اما حالا به چه كسي مي‌تواند نشان بدهد اين را مشخص كرد دو مسئله و دو مقام كاملاً يعني كاملاً از هم جداست تكرارش تنها طبق بيان مرحوم شيخ طوسي كه فرمود براي تأكيد است تأكيد نيست اين تأسيس است اين دو مطلب كاملاً از هم جداست. سؤال اول مسئله اُوليٰ بر زن چقدر واجب است بپوشاند و نپوشاندن حرام است اين مسئله اُوليٰ ﴿وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ يعني «يَجب عليهنّ سَتْر جميع الأعضاء الاّ ما ظهر منها» مسئله ثانيه زن چقدر مي‌تواند بدن خود را نشان بدهد اينجا ديگر فقط همين چند گروه‌اند اينجا ديگر به استثناي اندام تناسلي نسبت به اشخاصي كه جزء محارم‌اند مي‌تواند خود را نشان بدهد.

 پس فهاهنا امران: يكي اينكه زن چقدر را بايد بپوشاند همه را بايد بپوشند ﴿إِلَّا مَا ظَهَرَ﴾ مسئله ثانيه به چه كساني مي‌تواند نشان بدهد به اشخاص معيّن لذا يك جا با «لام» ذكر شده يك جا بي «لام» ذكر شده.

 پرسش:...

 پاسخ: بله امر به معروف است ديگر منتها امر به معروف مستحضريد كه چهار مرحله دارد امر به معروف و نهي از منكر چهار مرحله دارد مرحله‌اش آن انزجار قلبي است كه بر همه ما واجب است قلباً از بي‌حجابي منزجر باشيم و آثار اين انزجار هم در برخورد ما مشخص باشد. مسئله دوم و مرحله دوم امر كردن است نه نصيحت كردن و سخنراني كردن و موعظه كردن, موعظه كردن نصيحت اينها از قبيل امر به معروف نيست اگر كسي نمي‌داند از باب تعليم جاهل واجب است كه بگوييم چقدر را بايد بپوشاني چقدر واجب نيست و اينها تعليم جاهل كاري به امر به معروف ندارد يك وقت است كسي غافل است تنبيه غافل مربوط به مسئله امر به معروف نيست سوم كسي يادش رفته تذكرهٴ ناسي و ساهي كاري به امر به معروف ندارد چهارم كسي است عالماً عامداً مسئله را مي‌داند متذكّر هم است غفلت نيست و حجاب را رعايت نمي‌كند اينجا جاي امر است امر غير از موعظه است غير از تذكره است غير از تنبيه است تنبيه غافل است غير از تعليم است اين امر, ولايتي است كه ذات اقدس الهي براي مؤمنين به عنوان ولايت متقابل قرار داده كه ﴿الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ﴾ اينها ﴿بَعْضَهُمْ أَولِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ﴾ اگر كسي امر كرد و آن شخص به اين امر مؤتمر نشد دو گناه, دو گناه يعني دو معصيت كرده يكي اينكه حجاب را رعايت نكرده يكي اينكه امر اين مولا را اطاعت نكرده اين يك ولايت متقابلي است چه كار دارد امر به معروف به موعظه و نصيحت و تنبيه و تذكره اين فرمان است.

 پرسش: نصيحت كه بهتر است.

 پاسخ: خب البته, آنكه نصيحت است و تذكره است و موعظه است و ارشاد غافل است و تنبيه غافل است و اينها كه مقدمات كار است.

 حالا اگر كسي عالماً عامداً دارد معصيت مي‌كند اينجا جاي فرمان است و اگر اين فرمانِ مولاي خود را اطاعت نكرد دو گناه كرد يكي اينكه آيه حجاب را عمل نكرد يكي اينكه آيه امر به معروف را عمل نكرد اين يك ولايت متقابلي است كه ﴿بَعْضَهُمْ أَولِياءُ بَعْضٍ﴾ نه «بعضهم مبلّغون و بعضهم معلّمون, بعضهم مرشدون, بعضهم ناصحون, بعضهم واعظون» آنها بحثش جداست امر به معروف چيز ديگر است آنها چيز ديگرند اين دو مرحله بر همه ما واجب است مي‌ماند مرحله سوم و چهارم آن جلوگيري و برخورد و حتي زدن اين يك مرحله است كه براي حكومت است بخش ديگر كه مرحله اعدام است و قتل است كه آن هم براي حكومت است. فرق تنبيهي كه حكومت درباره امر به معروف و نهي از منكر مي‌كند اين است كه در جريان زدن و گرفتن حالا كسي قصد انفجار دارد حرف را گوش هم نمي‌دهد خب پليس كه نمي‌شود اينجا نصيحت بكند يا او را بازداشت بكند كه مي‌بيند اين الآن حالت انتحاري و انفجاري دارد الآن مي‌رود عدّه‌اي را از پا در مي‌آورد خب همان‌جا بايد اين را بكُشد ديگر اين امر به معروف كه مرحله چهارم است جلوي خلاف را گرفتن است اين را مي‌زند يا مي‌كُشد تا فساد واقع نشود اين كاري به دستگاه قضايي ندارد فرق جوهري مرحله سوم و چهارم امر به معروف با مسئله حدود و تعزيرات اين است كه قاضي مي‌زند يا حكم اعدام مي‌دهد كه چرا كردي اما امر به معروف و نهي از منكر مي‌زنند كه نكن بنابراين مرحلهٴ سوم يا مرحلهٴ چهارم در اختيار حكومت اسلامي است تا جلوي فساد گرفته بشود و اين هيچ احتياجي به دستگاه قضايي ندارد امر به معروف چيز ديگر است. دستگاه قضايي براي جُرم واقع‌شده است اگر كاري معلوم شد كه جُرم است (يك) اين جُرم به اين شخص استناد پيدا كرد (دو) استنادش هم به نحو عمد بود نه به نحو خطا (سه) دستگاه قضايي شروع مي‌كند به حد (چهار) كه چرا كردي پس آن زدن يا كشتن دستگاه قضايي براي بعد از ارتكاب جرم است آن زدن يا كشتن مأموران انتظامي قبل از جرم است كه جلوي جرم را بگيرد حالا اگر كسي يقين شد و معلوم شد كه اين درصدد شهيد كردن استاد شهرياريهاست خب پليس وقتي يقين پيدا كرد اين درصدد آن است نه تنها جايز است بر او واجب است كه تيراندازي كند ديگر اين ولايت است اين مولاست اين مولا دارد بندهٴ خودش را هدايت مي‌كند ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضَهُمْ أَولِياءُ بَعْضٍ﴾ اين چه كار به آيه سورهٴ «احزاب» دارد ﴿الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ﴾ يا آيات ديگر يا ﴿عَلِّمُهُمُ﴾ امر به معروف چيز ديگر است.

 خب, فرمود پس اگر كسي بخواهد اظهار كند اين ﴿يُبْدِينَ﴾ دوم است اگر كسي بخواهد نپوشاند آن ﴿يُبْدِينَ﴾ اول است بر زنها واجب است بپوشانند ﴿إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ مثلاً وجه و كفّين بر زنها حرام است كه نشان بدهند مگر نسبت به محارم لذا يك جا ﴿يُبْدِينَ﴾ با «لام» استعمال شده يك جا بي «لام».

 مطلب ديگر اينكه اگر وجه و كفّين كه جزء ﴿مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ است پوشاندن واجب نبود معنايش اين نيست كه نگاه نامحرم هم واجب است كما تقدّم مراراً هيچ تلازمي بين عدم وجوب ستر از يك طرف و جواز نظر از طرف ديگر نيست گذشته از اينكه جواز نظر بالقول المطلق در آيه قبل ممنوع شده ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ و گذشته از اينكه خيلي از موارد است كه بزرگاني از فقها(رضوان الله عليهم) فتوا دادند كه مرد پوشاندن بدن بر مرد واجب نيست حالا يا مشغول كارگري است يا نانواست يا كار يدي دارد يا بنّاست اين با يك زيرپيرهن دارد بنّايي مي‌كند دستش لخت است سينه‌اش لخت است بر اين مرد پوشاندن واجب نيست اما معنايش اين نيست كه زن مي‌تواند نگاه كند كه عدم وجوب سَتْر مستلزم جواز نظر طرف مقابل نيست اگر از آيه ﴿إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ استفاده شد كه وجه و كفّين را زن واجب نيست بپوشاند معنايش اين نيست كه پس مرد مي‌تواند نگاه كند هيچ تلازمي هم بين آنها نيست (اولاً) و اطلاق ﴿قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يُغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ﴾ كه حذف متعلّق از آن منشأ اطلاق است (ثانياً) دليل بر منع است و شامل نمي‌شود ﴿وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ برخيها مثل مرحوم آقاي خويي خواستند بگويند كه ﴿مَا ظَهَرَ مِنْهَا﴾ خود زينت است به دليل اينكه در پايان فرمود: ﴿وَلاَ يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ﴾ اين زنها موقع راه رفتن آرام راه بروند پايشان را محكم به زمين نزنند كه آن خلخال پايشان صدا بكند و معلوم بشود كه پايشان خلخال است پس معلوم مي‌شود كه معيار زينت است ديگر ولي راه رفتن كه ممنوع نيست محكم راه رفتن هم كه ممنوع نيست دليل منع از محكم راه رفتن اين است كه آن خلخال صدا مي‌كند نامحرم مي‌شنود نه مي‌بيند پس معلوم مي‌شود زينت معيار است. خب حالا شما چرا رفتيد آخر آيه داريد قرينه مي‌آوريد در كنار همين كه فرمود: ﴿وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَي جُيُوبِهِنَّ﴾ به صورت شفاف موضع زينت را مطرح كرده است اين را قرينه نمي‌گيريد اين را قرينه بگيريد كه منظور از ﴿زِينَتَهُنَّ﴾ موضع زينت است براي اينكه اين مي‌گويد مقنعه را بايد به سر بگذارد (يك) آن قدر وسيع باشد كه جيد و گردن را بپوشاند (دو) آن قدر وسيع باشد كه جيب و گريبان را هم بپوشاند (سه).

 «و الحمد لله ربّ العالمين»