درس خارج اصول استاد سید محسن حسینی‌فقیه

اولین مکتب اصولی، سامرایی است. مرحوم سید محمد حسن شیرازی صاحب فتوای تنباکو در سال 1291 ه.ق از نجف اشرف به سامرا رفت، ایشان 20 سال در سامرا اقامت داشت، و پایه گذار مکتب جدیدی در اصول فقه شدند. این بزرگوار شاگردانی از جمله سید حسن صدر صاحب تأسیس الشیعه، سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه، محمد جواد بلاغی صاحب تفسیر آلاء الرحمن (ایشان مسلط به زبان عبری بودند)، شیخ آقا بزرگ طهرانی صاحب الذریعه علامه امینی علامه مظفر، داشتند.

    1. روان نویسی مطالب برخلاف سخت نویسی مکتب نجف.

    2. از نظر مبانی اصولی تابع وحید بهبهانی بودند.

    3. اول به سراغ نصوص و اقوال فقهاء و اصولیون می‌رفتند و کمتر به مباحث عفلی می‌پرداختند.

    4. اقوال متعدد را بحث و نقد می‌کردند، حتی اقوال واضح البطلان.

    5. اصول و فقه گاهی ممزوجا و گاهی مستقلاً بحث می‌شده (بحث فقهی و هر آنچه در آن مؤثر بوده بحث می‌شده است؛ بعنوان مثال بحث ظواهر و ترتب و ....) و پس از سه چهار ساعت بحث قول استاد بیان می‌شد.

    6. مشارکت کامل شاگردان با اساتید در درس.

    7. بیان ضابطه کلی و حل چندین مسأله ضمن آن (و منحصر در حل مسأله نبودند). مثال: تقدم واجب مضیق بر موسع و حل مسأله تطهیر مسجد، ترتب و دیگر مسائل پیرامون آن ضابطه و مسأله.

    8. عدم استفاده از زبان فلسفه (تفصیل آن در بحث جایگاه فلسفه و کلام در علم اصول خواهد آمد).

    9. تعلیم روش استنباط به شاگردان که در این مکتب نمود بیشتری دارد.

    10. پرداختن به اکثر اقوال موجود در مسأله.

    11. بین تتبع و تحقیق با پرداختن به اکثر مسائل اصولی مطرح می‌شد.

تقریرات بحث میرزای شیرازی نوشته ملأ علی دوزدری

بدائع الافکار میرزا حبیب الله رشتی

بشری الاصول تقریرات درس سید حسین کوه کمره ای نوشته میرزا محمد حسن مامقانی

رساله تعادل و ترجیح صاحب عروه

رساله اجتماع امر و نهی صاحب عروه

آیت الله بروجردی نقص این مکتب را تورم علم اصول دانستند با توجه به اینکه تمام اقوال را مفصلاً بحث می‌کردند.

این مکتب از مرحوم شیخ شروع و مؤسس آن مرحوم آخوند خراسانی است و پس از ایشان این مکتب رایج شد. دوره پیرایش و ویرایش علم اصول است. آخوند شاگرد میرزای شیرازی و شیخ اعظم است. ایشان همراه میرزای شیرازی به سامرا نرفت و کفایة الاصول را نوشت و شروع نهضت جدیدی در اصول شد.

    1. تلخیص و ویرایش مباحث اصولی

    2. پردازش به اقوال مطرح موجود در قضیه و عدم پردازش به تمام اقوال در مسأله

    3. به جهت رعایت ایجاز بروز تعقید در عبارات

    4. وارد کردن مباحث فلسفی و کلامی در علم اصول (که در زمان آخوند بروز بیشتری دارد.)

کفایة الاصول

مقالات الاصول آقا ضیاء عراقی

الاصول علی نهج الحدیث مرحوم کمپانی

نهایة الدرایه فی شرح الکفایه مرحوم کمپانی (که به اساتید کفایه پیشنهاد می‌شود)

فوائد الاصول و اجود التقریرات نوشته دو شاگرد محقق نائینی توسط شیخ محمد علی کاظمینی و آیت الله خویی.

بدایع الافکار و نهایه الافکار تقریرات درس آقا ضیاء عراقی توسط میرزا هاشم آملی (پدر آقایان لاریجانی) و آیت الله محمد تقی بروجردی.

مکتب نجف به سرعت شایع شد و بر مکتب سامرا تفوق پیدا کرد و کفایه آخوند کتاب درسی حوزه شد و دروس خارج بنیان گذاشته شد.

مکتب قم، مکتب اعتدال نه سعه سامرا و نه ایجاز نجف اما به نظر بنده افراد رشد یافته در نجف نیز معتدل بودند. و پس از آن مکتب حله بیان خواهد شد.