درس خارج اصول استاد سید محسن حسینی‌فقیه

احیاء و استحکام علم اصول که از اواخر قرن 12 تا سال 1260 ادامه داشت، این دوره توسط مرحوم محمد باقر فرزند محمد اکمل وحید بهبهانی است، این بزرگوار اصاله اصفهانی و از نوادگان علامه مجلسی است، دخترشان آمنه بیگم خواهر علامه مجلسی بوده است. اما 20 سال در بهبهان اقامت کرد و در این 20 سال پایه‌های اخباریگری را سست کرد لذا به ایشان بهبهانی گفته می‌شود. ایشان سپس کربلا رفت و با عالمان بزرگ اخباری آنجا همانند صاحب حدائق مقابله علمی کرد. ایشان 103 رساله نگاشته است و رسائل الاصولیه چاپ شده است و کتابی قابل توجه است. ایشان الفوائد الحائریه دارد.

تمسک به ظواهر پس از فحص از مخصص و مقید و ناسخ (برخلاف اخباری‌ها که ادعای اغماض و تحریف قرآن را دارند.)

تفکیک اخذ به ظواهر با اجتهاد به رأی در دیدگاه اهل بیت علیهم السلام

حکم قطعی عقل که هیچ فطرت صحیحی تردید در حجیت آن ندارد حجت است (همانند قبح عقاب بلا بیان و یا اشتغال یقینی یستدعی فراغ الیقینی) پس از زمان وحید بهبهانی، آیت الله سید محمد روحانی در منتقی الاصول، و شهید صدر قبح عقاب بلا بیان را قبول ندارند.

بیان تفاوت اجماع شیعه با اجماع اهل سنت (اجماع امامیه، اجماع کاشف از قول معصوم است)، اما اجماع اهل سنت مورد تأیید معصوم نیست و اجماعی شکل نمی‌گیرد و بقول شیخ انصاری اجماع اصل سنی‌هاست (در سقیفه) و اهل سنت پایه ریز اجماع هستند.

نیازمندی به علم رجال و رساله اجتهاد واخبار را نوشت و به وحید مجدد علم اصول میگویند، و چقدر بد است ما حداقل یک رساله از آن رساله‌ها را کار نکنیم.

ایشان شاگردان متعددی دارند از جمله: میزای قمی صاحب قوانین الاصول، محمد مهدی بحرالعلوم، نراقیین، مرحوم کاشف الغطاء (در مقدمه آن نوشته‌اند که ایشان 200 بار شرایع را مطالعه کردند)، مرحوم صاحب ریاض، مرحوم شفتی و امثالهم.

از کتب ایشان می‌توان به الفوائد الحائریه اشاره کرد، ملأ احمد نراقی عوائد الایام، هدایة المسترشدین محمد تقی اصفهانی که شرح معالم است. شیخ محمد حسین اصفهانی صاحب فصول هستند، مرحوم سید محسن اعرجی کاظمی صاحب المحصول که شرح وافیه فاضل تونی است، سید محمد مجاهد صاحب مفاتیح الاصول، شریف العلما مازندرانی از بزرگان این دوره هستند.

از زمان مرحوم شیخ انصاری متوفای 1281 ه.ق تا الان دوران و عصر شکوفایی علم اصول است و از رسائل شیخ شروع شد از جمله ابداعات شیخ این است که مباحث اصولی را به الفاظ و عقلی تقسیم کرد و اصول عملیه را شرح و تبیین کرد، انسداد را تبیین عمیقی کرد و کیفیت استدلال شیخ بسیار عمیق است. دیدگاه‌های شیخ در مباحث الفاظ نیز در مطارح الانظار تقریرات خارج شیخ است. کتاب بحر الفوائد نیز نظرات شیخ را خوب بررسی کرده است که استاد رسائل باید به آن رجوع کند.

بنده بزرگان این دوره را مفصلاً عرض نمی‌کنم و چهار مکتب اصولی را نام برده و بررسی می‌کنیم. اولین مکتب، مکتب حله است و سه مکتب پس از شیخ اعظم فعالیت کردند. و سه مکتب دیگر مکتب سامرا و نجف و قم هستند که در آینده بیان خواهد شد.