موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله سوّم: مسئله ضدّ / جهت اوّل/ بحث اوّل: درباره نوع مسئله ضدّ

نظریّه چهارم: مسأله ضدّ، از مبادی تصدیقیّه است.

دلیل:

صغریٰ: ملاک مبدء تصدیقی بودن مسأله، بحث از وجود موضوع است (به تعریف موضوع علم و به تعریف موضوعات مسائل علم و به تعریف محمولات مسائل علم، مبدء تصوّری و به بحث از وجود موضوع علم، مبدء تصدیقی گویند. توجّه باشد که برای مبدء تصوّری و تصدیقی تعاریف دیگری نیز بیان شده است. فوائد الاصول ج۱ ص۲۷، هدایة المسترشدین طبع قدیم ص۱۸، بحر الفوائد طبع قدیم ج۳ ص۸، اصول الفقه ج۲ ص۱۰).

کبریٰ: بحث از وجود موضوع، در مسأله ضدّ ثابت است (از طرفی موضوع علم اصول، ادلّه اربعه و از جمله‌ی ادلّه اربعه، حکم عقل است. از طرفی دیگر در مسأله ضدّ بحث در این است که آیا بین وجوب شرعی عمل و حرمت شرعی ضدّ آن عمل ملازمه وجود دارد و یا خیر؟ یعنی بحث در وجود حکم عقل به ملازمه است. بنابراین، در این مسأله بحث از وجود حکم عقل است یعنی بحث از وجود موضوع علم است که آیا در این مسأله، موضوع علم وجود دارد و یا خیر؟).

نتیجه: ملاک مبدء تصدیقی بودن مسأله، در مسأله ضدّ ثابت است.

اقول:

از طرفی برای مسأله ضدّ جهات متعدّدی گفته شده و به لحاظ هر جهتی داخل در مقوله‌ای شده است. از طرفی دیگر در محلّ خود اثبات شد که تداخل بعض علوم در بعض مسائل، ممکن است. بنابراین، حکم به ذی جهات بودن مسأله ضدّ اولیٰ از ردّ نظریّات به واسطه‌ی وجوه ضعیفه است.

بحث دوّم: بر فرض اصولیّت مسأله، متأخّرین درباره‌ی صنف مسأله ضدّ دو مدّعا دارند.

مدّعای اوّل: مسأله ضدّ، از مسائل عقلیّه علم اصول است.

دلیل:

صغریٰ: بحث در مسأله ضدّ، بحث از حکم عقل به ملازمه بین وجوب شرعی عمل و حرمت شرعی ضدّ آن عمل است (بالضرورة).

کبریٰ: بحث از حکم عقل به ملازمه بین وجوب شرعی عمل و حرمت شرعی ضدّ آن عمل، بحث عقلی است (بالضرورة).

نتیجه: بحث در مسأله ضدّ، بحث عقلی است و تعبیر به امر در عنوان مسأله ضدّ که ظهور در امر لفظی دارد، به خاطر این است که وجوب غالباً از ادلّه لفظیّه استفاده می‌شود. به خاطر این نیست که مسأله ضدّ، مسأله لفظیّه است.

آدرس جلسه بعد:

۱) نهایة الافکار ج۱ ص۳۵۹: الامر الثانی فی تحریر مفردات عنوان البحث ..... و امّا الثالث.

۲) مطارح الانظار ص۱۱۵: المقدّمة الثالثة فی معرفة المراد من الشیئ و النهی ..... المقدّمة الرابعة.