موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب/ جهت ششم

اشکال سوّم از طرف محقّق خراسانی:

صغریٰ: شرط صحّت ثمره، ترتّب فائده بر مصداقیّت مقدّمه محرّمه برای مسأله اجتماع امر و نهی است (در ثمره‌ی پنجم گفته شد که مقدّمه محرّمه بنابر قول به وجوب مقدّمه واجب، از مصادیق مسأله اجتماع امر و نهی است. اگر این مصداقیّت، فائده‌ای داشته باشد که این فائده بر مقدّمه محرّمه بنابر عدم وجوب مقدّمه مترتّب نشود، ثمره صحیح خواهد بود).

کبریٰ: ترتّب فائده بر مصداقیّت مقدّمه محرّمه برای مسأله اجتماع امر و نهی، منتفی است.

توضیح: مقدّمه محرّمه دو صورت دارد.

۱) گاهی مقدّمه محرّمه، توصّلی است یعنی احتیاج به قصد قربت ندارد. مثل سیر به واسطه‌ی مرکب غصبی. در این صورت، اگر مکلّف مقدّمه محرّمه را انجام بدهد، غرض از مقدّمه که امکان توصّل به ذی المقدّمه است، مطلقا حاصل می شود. مطلقا یعنی مقدّمه واجب، واجب باشد و یا نباشد و بنابر وجوب مقدّمه، در مسأله اجتماع امر و نهی قائل به امکان اجتماع باشیم و یا قائل به امتناع اجتماع.

۲) گاهی مقدّمه محرّمه، تعبّدی است یعنی احتیاج به قصد قربت دارد. مثل وضوء با آب غصبی. در این صورت، در مسأله اجتماع امر و نهی قائل به یکی از دو نظر می‌شویم.

الف: اجتماع امر و نهی در شیئ واحد ممکن است. مقدّمه محرّمه تعبّدیّه طبق این نظر، صحیح است و با انجام آن، غرض از مقدّمه که امکان توصّل به ذی المقدّمه است، مطلقا حاصل می‌شود. مطلقا یعنی مقدّمه واجب، واجب باشد و یا نباشد (انّ العبادیّة فی المقدّمات العبادیّة و الطهارات الثلاث لیست من ناحیة الامر الغیری بل تکون من ناحیة الامر النفسی المتعلّق بها فعلی القول بجواز اجتماع الامر النّفسی و النهی الذاتی یمکن التوصّل بها قلنا بوجوبها الغیری او لم نقل. الهدایة فی الاصول ج۲ ص۱۱۵).

ب: اجتماع امر و نهی در شیئ واحد، محال و جانب نهی بر جانب امر مقدّم است. مقدّمه محرّمه تعبّدیه طبق این نظر، باطل است و با انجام آن، غرض از مقدّمه که امکان توصّل به ذی المقدّمه است، مطلقا حاصل نمی‌شود. مطلقا یعنی مقدّمه واجب، واجب باشد یا نباشد. بنابراین، قائل شدن به وجوب مقدّمه و نتیجتاً مصداق شدن مقدّمه محرّمه برای مسأله اجتماع امر و نهی، ثمره ندارد چون طبق تمامی فروض، فرقی بین وجوب و عدم وجوب مقدّمه نیست.

نتیجه: شرط صحّت ثمره، منتفی است و با انتفاء شرط، صحّت ثمره نیز منتفی خواهد بود. یعنی ثمره، صحیح نیست.