موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

نظر دوّم: شرط وجوب مقدّمه، قصد توصّل به ذی المقدّمه است. یعنی اگر مکلّف قصد توصّل به ذی المقدّمه دارد، مقدّمه وجوب دارد و اگر مکلّف قصد توصّل به ذی المقدّمه ندارد، مقدّمه وجوب ندارد بلکه بر حکم سابق خود باقی است. بنابراین، تصرّف در ملک غیر بدون اذن اگر به قصد توصّل به انقاذ غریق انجام بگیرد، واجب است و اگر به قصد توصّل به انقاذ غریق انجام نگیرد، بر حرمت خود باقی است.

اقول:

در کلام حضرت امام دو نظر آمده است. نظریّه مرحوم شیخ اگر نظر اوّل باشد، نقضی بر این نظریّه وارد نیست و اگر نظر دوّم باشد، این نظریّه مردود است با همان بیانی که در نظریّه صاحب معالم آمده است چون نظر دوّم، نظیر نظریّه صاحب معالم است.

نظریّه سوّم: نظریّه صاحب فصول: اگر مقدّمه، مقدّمه موصله باشد، واجب است یعنی وجوب غیری مقدّمی شرعی به آن تعلّق می‌گیرد و اگر مقدّمه موصله نباشد، واجب نیست.

در این نظریّه، سه بحث وجود دارد.

بحث اوّل: تعریف مقدّمه موصله.

مقدّمه موصله به مقدّمه‌ای گفته می‌شود که بعد از آن، ذی المقدّمه وجود پیدا می‌کند به نحوی که ایصال و وجود ذی المقدّمه، شرط وجود مقدّمه است نه شرط وجوب مقدّمه. بنابراین، اگر بعد از قطع مسافت، حجّ انجام بگیرد، این قطع مسافت مقدّمه است و اگر بعد از قطع مسافت، حجّ انجام نگیرد، این قطع مسافت مقدّمه نیست.

قال فی الفصول: فالتوصّل بها الی الواجب من قبیل شرط الوجود لها لا من قبیل شرط الوجوب ...... (الفصول ص۸۶).

بحث دوّم: اشکالات بر نظریّه.

اشکال اوّل از طرف مرحوم شیخ و محقّق نائینی:

صغریٰ: این نظریّه، لازمه‌اش دور وجودی و دور وجوبی است.

توضیح: در این نظریّه، دو دور وجود دارد.

الف: دور وجودی با این بیان که از طرفی وجود ذی المقدّمه متوقّف بر وجود مقدّمه است. از طرفی دیگر بنابر قیدیّت ایصال برای وجود مقدّمه، وجود مقدّمه نیز متوقّف بر وجود ذی المقدّمه است. بنابراین، وجود هر یک متوقّف بر وجود دیگری است و این، دور وجودی است. (مطارح الانظار طبع قدیم ص۷۶).

آدرس جلسه بعد:

اجود التقریرات ج۱ ص۲۳۷: و امّا ما ذهب الیه صاحب الفصول من اعتبار الایصال ....... بقی الکلام.