موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

اشکال دوّم از طرف حضرت امام:

صغریٰ: این دلیل، لازمه‌اش وجوب عملی است که ملازم با واجب است.

توضیح: مقدّمه، ملازم با ذی المقدّمه است یعنی انجام ذی المقدّمه لازمه‌اش انجام مقدّمه است. گاهی یک عمل نیز ملازم با واجب است یعنی انجام واجب لازمه‌اش انجام این عمل است. مثل استقبال الی القبلة و استدبار جدی در بعضی از بلاد. استقبال، واجب است و استدبار، ملازم با استقبال است یعنی استقبال لازمه‌اش استدبار است. با حفظ این نکته، این دلیل دوّم در عملی که ملازم با واجب است نیز جاری می‌شود. با این بیان: لو لم یجب الاستدبار لجاز ترکه (اگر استدبار، واجب نباشد، لازمه‌اش این است که ترک آن جایز باشد) و حینئذ لزم احد المحذورین التکلیف بما لا یطاق او خروج الواجب المطلق عن کونه واجبا مطلقا (در این هنگام که ترک استدبار جایز شد، اگر وجوب استقبال به قبله باقی باشد، تکلیف به غیر مقدور لازم می‌آید و اگر وجوب استقبال به قبله باقی نباشد، خروج واجب مطلق از مطلق بودن لازم می‌آید یعنی وجوب استقبال به قبله که نسبت به استدبار، واجب مطلق بود، مشروط به استدبار باشد. به بیان دیگر، انقلاب واجب مطلق به واجب مشروط لازم می‌آید) فلو لم یجب الاستدبار، لزم احد المحذورین. بنابراین، باید استدبار واجب باشد.

کبریٰ: و اللّازم باطل (فرض این است که ملازم یعنی استدبار جدی در مثال، فاقد ملاک و مصلحت است. استدبار، فقط ملازم با استقبالی است که دارای مصلحت است و لذا تعلّق وجوب به استدبار، تعلّق وجوب به عمل فاقد ملاک و مصلحت است و تعلّق وجوب به عمل فاقد ملاک و مصلحت، بالضرورة ممتنع است).

نتیجه: فالملزوم مثله.

آدرس جلسه‌ی بعد:

بدایع الافکار ص۳۵۲: الخامس ما عن ابی الحسین البصری من انّها لو لم تجب ....... و امّا القول الثانی.