موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

جواب دوّم از اشکال دوّم از طرف محقّق نائینی:

صغریٰ: مبنای اشکال، حصر منشأ عبادیّت طهارات ثلاث در امر غیری مقدّمی و امر نفسی استحبابی است (منشأ عبادیّت طهارات ثلاث اگر امر غیری مقدّمی و یا امر نفسی استحبابی باشد، عبادیّت طهارات اشکال پیدا می‌کند. چون اگر منشأ، امر غیری مقدّمی باشد، دور است با توضیحی که ارائه شد و اگر منشأ، امر نفسی استحبابی باشد، اشکالات ثلاثه بر آن وارد است که گذشت).

کبریٰ: حصر منشأ عبادیّت طهارات ثلاث در امر غیری مقدّمی و امر نفسی استحبابی، باطل است.

توضیح: منشأ عبادیّت نه امر غیری مقدّمی است و نه امر نفسی استحبابی. بلکه منشأ، امر نفسی وجوبی است. با این توضیح که امر نفسی وجوبی که به صلوة تعلّق گرفته، همان طوریکه به اجزاء تعلّق می‌گیرد و موجب عبادیّت اجزاء است، به طهارات ثلاث نیز تعلّق می‌گیرد و موجب عبادیّت طهارات ثلاث است چون از طرفی تقیّد و اتّصاف صلوة به طهارات ثلاث، داخل در مأمور به است یعنی مأمور به، ذات صلوة نیست بلکه حصّه خاصّی از صلوة است و آن حصّه، صلوة متّصف به طهارات ثلاث است. پس مأمور به، مرکّب از دو جزء است: صلوة و اتّصاف صلوة به طهارات ثلاث. از طرفی دیگر تقیّد و اتّصاف به طهارات ثلاث، شیئی مستقلّ از طهارات و اجنبیّ از طهارات نیست بلکه منتزع از طهارات است یعنی از وجود و تحقّق طهارات ثلاث قبل از صلوة، تقیّد و اتّصاف صلوة به طهارات انتزاع و برداشت می‌شود. مثلاً اگر مکلّف قبل از صلوة، طهارات ثلاث را انجام بدهد، از وجود طهارات تقیّد و اتّصاف صلوة او به طهارات انتزاع و برداشت می‌شود. بنابراین، وجود شیئ انتزاعی (تقیّد و اتّصاف) به وجود منشأ انتزاع (طهارات ثلاث) است و لذا طلبی که به وجود شیئ انتزاعی تعلّق می‌گیرد، در حقیقت به وجود منشأ انتزاع او تعلّق می‌گیرد یعنی اگر طلب به وجود اتّصاف صلوة به طهارات تعلّق گرفت، طلب در حقیقت به وجود طهارات ثلاث تعلّق می‌گیرد و همین طلب و امر، منشأ عبادیّت طهارات ثلاث است.

نتیجه: مبنای اشکال، باطل است و با بطلان مبنا، اشکال نیز باطل خواهد بود.

فان قلت ما الفرق بین الطهارات الثلاث و بقیّة الشروط فی انّ الامر النفسی اوجب عبادیّتها دون غیرها مع انّ تعلّق الامر النفسی بجمیعها علی نحو واحد. قلت الفارق هو انّ الغرض فی خصوص الطهارات الثلاث اعنی به رفع الحدوث لا یکاد یحصل الّا اذا اتی بها عبادة دون بقیة الشرائط ........ (اجود التقریرات ج۱ ص۱۷۶).

اقول: این جواب دوّم، منحصراً عبادیّت طهارات ثلاث بعد از دخول وقت صلوة (از باب مثال) را تصحیح می‌کند. بنابراین، اشکال عدم وجود منشأ برای عبادیّت طهارات ثلاث قبل از دخول وقت صلوة به حال خود باقی است.

آدرس جلسه بعد:

نهایة الافکار ج۱ ص۳۲۴: و من التقسیمات تقسیم الواجب الی النّفسی و الغیری ...... نعم قد یتوجّه هنا.