موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

اشکال دوّم:

صغریٰ: امر متعلّق به طهارات ثلاث، امر غیری مقدّمی است (با توضیحی که ارائه شد).

کبریٰ: امر غیری مقدّمی، امر توصّلی است (چون غرض از امر غیری مقدّمی، صرفاً توصّل به ذی المقدّمه است و این غرض به مجرّد انجام متعلّق امر غیری مقدّمی، حاصل می‌شود).

نتیجه: امر متعلّق به طهارات ثلاث، امر توصّلی است و خصوصیّت امر توصّلی این است که برای صحّت متعلّق آن، قصد قربت معتبر نیست و حال آنکه طهارات ثلاث به اتّفاق علماء عبادت است و در صحّت آنها، قصد قربت معتبر است. به بیان دیگر، اشکال دوّم این است که منشأ عبادیّت طهارات ثلاث چیست؟

جواب اوّل از طرف محقّق خراسانی:

صغریٰ: مبنای اشکال، منشأیّت امر غیری مقدّمی برای عبادیّت طهارات ثلاث است.

توضیح: نظر مشهور این است که برای عبادی شدن عمل احتیاج به امر است. طبق این نظر، اگر منشأ عبادیّت طهارات ثلاث امر غیری مقدّمی باشد، علاوه بر اشکال فوق، اشکال دور نیز وارد می‌شود. چون از طرفی امر غیری مقدّمی متوقّف بر عبادیّت طهارات ثلاث است به خاطر اینکه امر غیری مقدّمی به مقدّمه صلوة تعلّق می‌گیرد و مقدّمه صلوة، طهارت عبادی است نه ذات طهارت. پس عبادیّت طهارات ثلاث باید در مرحله‌ی اوّل ثابت شده باشد تا امر غیری مقدّمی به آن تعلّق بگیرد. از طرفی دیگر اگر منشأ عبادیّت طهارات ثلاث، امر غیری مقدّمی باشد، عبادیّت طهارات ثلاث نیز متوقّف بر امر غیری مقدّمی است. بنابراین، دور لازم می‌آید. (تهذیب الاصول امام ج۱ ص۱۹۷)

کبریٰ: منشأیّت امر غیری مقدّمی برای عبادیّت طهارات ثلاث، منتفی است (قبل از وقت صلوة و امثال صلوة، امر نفسی استحبابی به طهارات ثلاث تعلّق گرفته است که همین امر منشأ برای عبادیّت طهارات ثلاث است. بنابراین، بعد از وقت، امر غیری مقدّمی به طهارات عبادی تعلّق می‌گیرد نه ذات طهارات).

نتیجه: مبنای اشکال، منتفی است و با انتفاء مبنا، اشکال نیز منتفی می‌شود. با این بیان، اشکال دور نیز مرتفع می‌شود چون امر غیری مقدّمی متوقّف بر عبادیّت طهارات ثلاث است ولی عبادیّت طهارات ثلاث متوقّف بر امر غیری مقدّمی نیست.