درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

دلیل:

صغریٰ: ملاک استحقاق ثواب، قصد امتثال امر نفسی متعلّق به ذی المقدّمه است (از طرفی استحقاق ثواب از ناحیه‌ی شارع بر اطاعت مترتّب می‌شود یعنی بر انجام عمل به قصد امتثال امر شارع. بر خلاف عقاب که به مجرّد ترک مأمور به مترتّب می‌شود. از طرفی دیگر برای امر غیری بما هو امرٌ غیری، ماهیّتی جز توصّل به واجب نفسی نیست. بنابراین، اطاعتی برای امر غیری جز با قصد امر نفسی نیست. با این توضیح ظاهر شد که ملاک استحقاق ثواب قصد امتثال امر نفسی است).

کبریٰ: قصد امتثال امر نفسی متعلّق به ذی المقدّمه، در انجام واجب غیری به قصد توصّل به واجب نفسی موجود است (مکلّف با انجام واجب غیری به قصد توصّل به واجب نفسی، در حقیقت، شروع به امتثال امر نفسی به قصد امتثال امر نفسی کرده است).

نتیجه: ملاک استحقاق ثواب، در انجام واجب غیری به قصد توصّل به واجب نفسی موجود است.

اقول:

در محلّ خود اثبات شد که ثوابی که در قبال انجام واجب غیری داده می‌شود، ثواب تفضّلی است نه استحقاقی. ولی در فرض تنزّل و مقبولیّت ثواب استحقاقی، حقّ نظریّه اوّل است.

دلیل:

صغریٰ: موضوع ثواب، اطاعت است (در آیات و روایاتی که به لسان اطاعت هستند، اطاعت به نحو مطلق موضوع برای ثواب قرار گرفته است و اطاعت یعنی انجام عمل به قصد امتثال امر متعلّق به آن. اعمّ از اینکه امر، اصلی و یا تبعی باشد)

کبریٰ: اطاعت، در واجبات غیریّه ثابت است (فرض این است که مقدّمه واجب، امر شرعی حقیقی مقدّمی دارد اگر چه منشأ این امر، وجوب ذی المقدّمه باشد. بنابراین، با انجام مقدّمه به قصد امتثال امر متعلّق به آن، اطاعت تحقّق پیدا کند).

نتیجه: موضوع ثواب، در واجبات غیریّه ثابت است و لذا مکلّف با فعلیّت دادن به موضوع یعنی اطاعت، مستحقّ ثواب می‌شود.

آدرس جلسه بعد:

محاضرات ج۲ ص۳۹۷: ثمّ انّه قد یشکل فی الطهارات الثلاث ........ الاقوال حول.