درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

جهت چهارم: بنابر عدم وجوب شرعی مقدّمه واجب، واجب منحصر در واجب نفسی است و بنابر وجوب شرعی مقدّمه واجب، واجب بر دو نوع است.

نوع اوّل: واجب نفسی: حکم عقل این است که عصیان واجب نفسی، موجب استحقاق عقاب و اطاعت واجب نفسی، موجب ترتّب ثواب است. ولی درباره‌ی وجه و عنوان ترتّب ثواب، دو نظریّه وجود دارد.

نظریّه اوّل: نظریّه مشهور: ترتّب ثواب از باب استحقاق و جزای عمل است.

دلیل اوّل:

تحمیل مشقّت بر غیر بدون اجر، قبیح است (شارع با تکلیف به مکلّفین، تحمیل مشقّت بر مکلّفین کرده است. بنابراین، در قبال این تحمیل، اجر قرار می‌دهد و مکلّف با امتثال تکالیف مستحقّ اجر می‌گردد) و قبیح، بر حکیم محال است پس تحمیل مشقّت بر غیر بدون اجر، بر حکیم محال است و عدم اعطاء اجر، ظلم در حقّ مکلّف و محال است.

دلیل دوّم:

آیات و روایات که از جمله‌ی آیات، آیه‌ی و الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات لهم مغفرة و اجر کبیر، است.

کیفیّت استدلال: از طرفی واجبات نفسیّه بالضرورة از مصادیق عمل صالح است. از طرفی دیگر در آیه‌ی مبارکه از ثواب تعبیر به اجر (جزای عمل) شده است. بنابراین، محتوای آیه این است که در قبال ایمان و عمل صالح، ثواب از باب جزای عمل وجود دارد و ثواب از باب جزای عمل همان استحقاق است. چون ثواب از باب تفضّل، بالضرورة از باب جزای عمل نیست بلکه مرحمت و احسانی مستقلّ است.

کلّیه آیات و روایاتی که در آنها از ثواب تعبیر به اجر شده، مثل این آیه است. همان طوریکه محقّق بروجردی فرموده است.

نظریّه دوّم: نظریّه شیخ مفید و اتباع: ترتّب ثواب از باب تفضّل است.

دلیل اوّل ........

آدرس جلسه‌ی بعد:

محاضرات ج۲ ص۳۹۵: آثار الواجب النفسی و الغیری ........ ثمّ انّه قد یشکل.