درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

نظریّه دوّم: نظریّه محقّق خراسانی و امثال: اجزاء، متّصف به مقدّمه می‌شود.

دلیل:

صغریٰ: ملاک مقدّمیّت شیئ برای شیئ، تقدّم مقدّمه بر ذی المقدّمه و تغایر مقدّمه با ذی المقدّمه است (بالضرورة).

کبریٰ: تقدّم مقدّمه بر ذی المقدّمه و تغایر مقدّمه با ذی المقدّمه، در مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ مطلقا موجود است (اگر مقدّمه داخلیّه، جزء باشد، هر دو ویژگی مقدّمه یعنی تقدّم و تغایر در جزء وجود دارد. کما علیه المحقّق البروجردی. و اگر مقدّمه داخلیّه، اجزاء باشد، در صورت لحاظ اجزاء به صورت لا بشرط، هر دو ویژگی مقدّمه در اجزاء وجود دارد. کما علیه المحقّق الخراسانی).

نتیجه: ملاک مقدّمیّت شیئ برای شیئ، در مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ مطلقا موجود است.

اقول:

حقّ این است که مقدّمه داخلیّه، جزء است نه اجزاء. به همان دلیلی که در کلام محقّق بروجردی آمده است. اگر مقدّمه داخلیّه، جزء باشد، تقدّم رتبی جزء بر کلّ و مرکّب و مغایرت وجودی جزء با کلّ و مرکّب، بدیهی است. بنابراین، برای مقدّمیت جزء، نیاز به اعتبار و لحاظ جزء به صورت بشرط لا نیست بلکه این اعتبار و لحاظ، مضرّ به مقدّمیّت جزء است چون مقدّمه باید در طریق تحقّق ذی المقدّمه واقع شود و جزء با اعتبار و لحاظ بشرط لا، در طریق تحقّق کلّ و مرکّب واقع نمی‌شود. چون جزء بشرط لا یعنی جزء به شرط اینکه اجزاء دیگر به آن ضمیمه نشود و حال آنکه کلّ و مرکّب یعنی جزء به شرط اینکه اجزاء دیگر به آن ضمیمه بشود. محقّق عراقی در مقالات الاصول ج۱ ص۲۹۳ متذکّر این نکته شده‌اند.

آدرس جلسه بعد:

۱) اجود التقریرات ج۱ ص۲۱۶: انّ المحقّق صاحب الحاشیة اخرج المقدّمات الداخلیّة بالمعنی الاخصّ ....... اورد علیه.

۲) نهایة الافکار ج۱ ص۲۶۸: ثم انه لو بنینا علی تحقّق مناط المقدّمیة فی اجزاء المرکّب ....... لا یقال.