درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

دلیل سوّم‌ از طرف محقّق نائینی:

صغریٰ: شرط اجزاء، تبدّل در حکم واقعی بواسطه‌ی تبدّل رأی است. (از طرفی رأی مجتهد قبل از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، مفاد اماره‌ی سابقه است ولی این رأی بعد از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، متبدّل به مفاد اماره‌ی لاحقه می‌شود. از طرفی دیگر اگر تبدّل رأی موجب تبدّل در حکم واقعی شود، عملی که بر طبق اماره‌ی سابقه انجام گرفته، بالضرورة مجزی است. نظیر الملکیّة المتبدّلة بالبیع و الشراء. بنابراین، شرط اجزاء همان طوریکه گفته شد، تبدّل در حکم واقعی بواسطه‌ی تبدّل رأی خواهد بود).

کبریٰ: تبدّل در حکم واقعی بواسطه‌ی تبدّل رأی، منتفی است.

توضیح: تبدّل بر سه نوع است.

الف: تبدّل در حکم واقعی. این نوع از تبدّل یعنی قبل از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، حکم واقعی مفاد اماره‌ی سابقه است و بعد از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، حکم واقعی مفاد اماره‌ی لاحقه است. این نوع از تبدّل به علّت محذور تصویب، باطل است.

ب: تبدّل در حجیّت. این نوع از تبدّل یعنی قبل از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، حجّت در حقّ مجتهد اماره‌ی سابقه است و بعد از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، حجّت در حقّ مجتهد اماره‌ی لاحقه است. این نوع از تبدّل نیز باطل است. چون بعد از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، اماره‌ی لاحقه رافع حجیّت اماره‌ی سابقه به نحو حکومت و یا ورود است. پس در ظرف عدم وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، اماره‌ی سابقه در واقع و نفس الامر حجّت نبوده است. بلکه حجّت واقعی، اماره‌ی لاحقه حاکمه و یا وارده بوده است. به بیان دیگر اماره‌ی سابقه در ظرف عدم وصول مجتهد به اماره‌ی لاحقه، با وجود حاکم و یا وارد در واقع، حجّت نیست. بنابراین، تبدّل در حجیّت نیز باطل خواهد بود.

ج: تبدّل در احراز الحجّة. این نوع از تبدّل یعنی قبل از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، با اینکه اماره‌ی لاحقه حجّت بود ولی حجیّت آن محرز نبود ولی بعد از وصول اماره‌ی لاحقه به مجتهد، حجیّت اماره‌ی لاحقه محرز می‌شود. این نوع از تبدّل، صحیح است ولی مقتضای آن، اجزاء نیست. چون با احراز الحجّة کشف می‌شود که مأتیّ به، مأمور به نبوده و مأمور به، مأتیّ به نبوده است. به بیان دیگر با احراز الحجّة کشف می‌شود که مأتیّ به بر طبق لا حجّت انجام گرفته است. بنابراین، وجهی برای اجزاء نیست.

نتیجه: شرط اجزاء، منتفی است و با انتفاء شرط، اجزاء نیز منتفی خواهد بود.

آدرس جلسه بعد:

نهایة الدرایة ج۱ ص۱۵۴: قوله: من انّ حجیّتها لیست بنحو السببیّة ...... قوله: فیجزی.