درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله اوّل: اجزاء

فصل دوّم: غیر مستقلّات عقلیّه.

مسئله اوّل: مسئله اجزاء.

مقدّمه اوّل: از بین عناوینی که برای مسئله اجزاء ذکر شده، سه عنوان مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

عنوان اوّل از طرف صاحب فصول: انّ الامر بالشیء هل یقتضی الاجزاء اذا اتی به المأمور علی وجهه او لا.

ترجمه‌ی عنوان: اگر شارع امر به عملی کند، آیا امر در صورتی که مکلّف شیء مورد امر را علی وجهه انجام دهد، اقتضای اجزاء دارد یا خیر؟

اشکال از طرف بعض اعاظم:

صغریٰ: شرط صحّت عنوان، وجود نزاع در دلالت امر بر اجزاء است. (طبق این عنوان، نزاع در این است که آیا امر به شیء دلالت بر اجزاء دارد یا خیر؟ بنابراین، این عنوان در صورتی صحیح است که در دلالت امر بر اجزاء نزاع وجود داشته باشد).

کبریٰ: وجود نزاع در دلالت امر بر اجزاء، منتفی است.

توضیح: از طرفی امر از مقوله‌ی لفظ است و دلالت لفظ، مطابقی و یا تضمّنی و یا التزامی است. از طرفی دیگر امر به نحو دلالت مطابقی و تضمّنی و التزامی دلالت بر اجزاء در صورت انجام مأمور به علی وجهه ندارد. امّا انتفاء دلالت مطابقی و تضمّنی بخاطر این است که اجزاء، عین و یا جزء مدلول امر نیست (مدلول امر، وجوب عمل است و اجزاء نه عین این مدلول است و نه جزء این مدلول). امّا انتفاء دلالت التزامی بخاطر این است که شرط دلالت التزامیّه این است که بین مدلول لفظ و معنائی که لفظ می‌خواهد به دلالت التزامیّه بر آن دلالت کند، لزوم بیّن بالمعنی الاخصّ برقرار باشد. یعنی بین این دو، رابطه‌ی تلازم باشد به نحوی که با تصوّر مدلول لفظ، تصوّر آن معنا نیز لازم بیاید بدون اینکه نیاز به وساطت شیء دیگری باشد و حال آنکه بین مدلول امر که وجوب است و بین اجزاء این نوع از رابطه‌ی تلازم وجود ندارد. بنابراین، امر به هیچ نحوه دلالتی، دلالت بر اجزاء ندارد. وقتی دلالت امر بر اجزاء منتفی است، وجهی ندارد که عنوان بحث به شکلی آورده شود که نزاع در دلالت امر بر اجزاء باشد.

نتیجه: شرط صحّت عنوان، منتفی است و با انتفاء شرط، صحّت عنوان نیز منتفی خواهد بود.