درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ فصل اوّل: مستقلّات عقلیّه/ باب اوّل: درباره صغرای مستقلّات/ جهت اوّل

دلیل پنجم:

صغریٰ: اگر حُسن و قبح، شرعی باشد، لازمه‌اش توقّف وجوب کلیّه واجبات بر مجیئ شرع است. (بر اساس حُسن و قبح شرعی، قبل از مجیئ و آوردن وجوب و حرمت توسّط شرع، وجوب و حرمت برای هیچ فعلی از افعال ثابت نیست. بلکه بعد از مجیئ شرع، حُسن و وجوب و همچنین قبح و حرمت برای افعال ثابت می‌شود. ولی بر اساس حُسن و قبح عقلی، قبل از مجیئ شرع، حُسن و وجوب و همچنین قبح و حرمت برای بعض افعال ثابت است).

کبریٰ: و اللّازم باطل. (اگر وجوب کلّیه واجبات متوقّف بر مجیئ شرع باشد، افحام و اسکات نبیّ و عاجز کردن نبیّ از اثبات نبوّت خویش در مقام مناظره لازم می‌آید. العیاذ بالله. لانّ النبیّ اذا قال انظروا فی معجزتی لتعلموا صدقی کان لهم ان یقولوا لا ننظر حتّی یجب علینا النّظر و لا یجب حتّی ننظر. و هذه معارضة لا مدفع للنبیّ عنها و هو معنی الافحام. و افحام نبیّ بالضرورة باطل است).

نتیجه‌: فالملزوم مثله. (فصول ص۳۱۸، محقّق نائینی در فوائد الاصول ج۱ ص۲۰۵، محقّق قزوینی در حاشیه معالم ج۵ ص۴۸۵).

بعد از ابطال حُسن و قبح شرعی، حُسن و قبح عقلی ثابت می‌شود.

و لقائلٍ ان یقول که بازگشت این دلیل در حقیقت به همان دلیل سوّم است.

ادلّه اشاعره:

طائفه اوّل از ادلّه: ادلّه نقلیّه.

دلیل اوّل: آیه‌ی ﴿و ما کنّا معذّبین حتّی نبعث رسولاً﴾. (سوره‌ی اسراء، آیه‌ی ۱۵).

کیفیّت استدلال: بر اساس حُسن و قبح عقلی، برای مکلّف قبل از بعث و تبلیغ رسل باید در قبال ترک حَسن و انجام قبیح، عذاب در بین باشد و حال آنکه مفاد آیه‌ی مبارکه این است که قبل از بعث رسل، عذاب منتفی است. معلوم می‌شود که حُسن و قبح، عقلی نیست. و بعد از ابطال حسن و قبح عقلی، حسن و قبح شرعی ثابت می‌شود.

(انّ الحسن و القبح لو کانا بالعقل لزوم حصول التعذیب قبل بعث الرّسل و التالی باطل فالمقدّم مثله. حاشیه محقّق قزوینی بر معالم ج۵ ص۴۹۳)

دلیل دوّم: آیه‌ی ﴿رسلاً مبشّرین و منذرین لئلّا یکون للنّاس علی الله حجّة بعد الرّسل﴾. (سوره‌ی نساء، آیه‌ی ۱۶۵).

کیفیّت استدلال: بر اساس حُسن و قبح عقلی، قبل از بعث رسل نیز حجّت بر مردم در بین است و حال آنکه مفاد آیه‌ی مبارکه این است که قبل از بعث رسل، حجّتی بر مردم در بین نیست بلکه حجّت بعد از رسل محقّق می‌شود. به بیان دیگر حجّت منحصراً قائم به رسل است. معلوم می‌شود که حُسن و قبح، عقلی نیست. و بعد از ابطال حسن و قبح عقلی، حسن و قبح شرعی ثابت می‌شود.