درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب پنجم: مطلق و مقیّد/فصل اول

باب پنجم: باب مطلق و مقیّد.

فصل اوّل: برای مطلق تعاریف متعدّدی از طرف علماء اصول ذکر شده است که به بعضی از این تعاریف اشاره می‌شود.

تعریف اوّل: تعریف مشهور: المطلق ما دلّ علی شایع فی جنسه.

ترجمه تعریف از طرف محقّق عراقی: مطلق به لفظی گفته می‌شود که دلالت بر معنائی می‌کند که این معنا، قدر جامع بین حصص خود است و در نتیجه، این معنا قابل انطباق بر حصص می‌باشد. ولی این حصص دو صورت دارند.

الف: این حصص، تحلیلی و بلحاظ حالات است. کما فی زید بلحاظ تحلیله الی حصص ساریة فی ضمن الحالات من القیام و القعود و المجیئ و غیرها من الحالات.

ب: این حصص، تحقیقی و بلحاظ افراد است. کما فی الانسان اذ له حصص ساریة فی ضمن افراده.

با این توضیح، تقسیم مطلق به احوالی و افرادی صحیح خواهد بود. (نهایة الافکار ج۱ ص۵۵۹).

توجّه باشد که اتّصاف لفظ به اطلاق، از باب اتّصاف لفظ به حال متعلّق است. یعنی اطلاق اوّلاً و بالذّات صفت برای معنا است و اتّصاف لفظ به اطلاق از باب اتّصاف معنای لفظ به اطلاق است و لذا اگر مدلول و معنای لفظ شایع باشد یعنی قدر جامع بین حصص باشد، به لفظ، مطلق گویند و اگر شایع نباشد یعنی قدر جامع بین حصص نباشد، به لفظ، مقیّد گویند.

با این توجّه، ظاهر می‌شود که نقض بدوی محقّق نائینی بر تعریف وارد نیست. قال: انّ الظّاهر منه (من التعریف) کون الاطلاق و التقیید من صفات اللّفظ حیث انّ المراد من الموصول هو اللّفظ مع انّ الظّاهر هو کون الاطلاق و التقیید من صفات المعنی کالکلیّة و الجزئیّة و اتّصاف اللفّظ بهما انّما یکون بالتّبع و العرض و المجاز و الامر فی ذلک سهل بعد وضوح المراد. (فوائد الاصول ج۱ ص۵۶۳).

آدرس جلسه بعد:

فصول ص۲۱۷. القول فی المطلق و المقیّد .......... فصل.