درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب عام و خاص/فصل دوازدهم

دلیل دوّم: شرط جریان اصالة عدم استخدام، قابلیّت مورد برای استخدام است. (مجرای اصالة عدم استخدام، شکّ در استخدام است. اگر مورد قابلیّت برای استخدام داشته باشد، نسبت به استخدام و عدم استخدام شکّ پیدا می‌شود و اصالة عدم استخدام جاری می‌شود. ولی اگر مورد قابلیّت برای استخدام نداشته باشد، شکّ پیدا نمی‌شود تا اصالة عدم استخدام جاری شود) و قابلیّت مورد برای استخدام، در ما نحن فیه منتفی است. (از طرفی استخدام در جائی است که برای لفظ، حدّ اقلّ، دو معنای متغایر باشد تا از لفظ، یک معنا و از ضمیر، معنای دیگر اراده شود. مثل این شعر: اذا نزل السماء بارضرعیناه و ان کانوا غضابا. کلمه‌ی السماء در این شعر دارای دو معنای مجازی متغایر است. باران و گیاه. مراد از السماء، معنای اوّل و مراد از ضمیر رعیناه، معنای دوّم است و لذا در این شعر، صنعت معنوی استخدام صورت گرفته است. از طرفی دیگر عامّ در مسئله مورد بحث، دارای دو معنای متغایر نیست تا از لفظ عامّ، یک معنا و از ضمیر ، معنای دیگر آن اراده شود. عامّ منحصراً دارای یک معنای حقیقی است. عامّ حتّی اگر تخصیص هم بخورد، در همان معنای حقیقی خودش بکار رفته است. بنابراین، مسئله مورد بحث، قابلیّت برای استخدام ندارد). بنابراین، شرط جریان اصالة عدم استخدام، در ما نحن فیه منتفی است. و با انتفاء شرط، جریان اصالة عدم استخدام نیز منتفی خواهد بود. فتامّل.

نظریّه دوّم: نظریّه مرحوم محقّق و مرحوم علّامه حلّی: در این مسئله، دو مدّعا وجود دارد.

مدّعای اوّل: در ناحیه‌ی عامّ، اصالة العموم جاری نمی‌شود.

دلیل: شرط جریان اصالة العموم، عدم احتفاف کلام بما یصلح للقرینیّة علی الخصوص است (بالضرورة) و عدم احتفاف، در مسئله مورد بحث منتفی است. (عود ضمیر به بعض افراد عامّ، در نظر عرف، صلاحیّت دارد که قرینه باشد بر اینکه مراد از عامّ، خصوص بعض افراد است). پس شرط جریان اصالة العموم، در مسئله مورد بحث منتفی است و با انتفاء‌ شرط، جریان اصالة العموم نیز منتفی خواهد بود. اللّهمّ الّا ان یقال باعتبار اصالة الحقیقة تعبّدا و دون اثباته خرط القتاد.

مدّعای دوّم: در ناحیه‌ی ضمیر، اصالة عدم استخدام جاری نمی‌شود.

دلیل: دلیل عدم جریان، همان است که در نظریّه اوّل گفته شد.

نظریّه سوّم ...........

آدرس جلسه بعد:

کفایه ج۱ ص۳۶۴. فصل. الاستثناء المتعقّب للجمل ............ فصل.