درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب مفاهیم/مقدمه اول/تعریف صاحب کفایه

مثال اوّل: معنای منطوقی جمله‌ی ان جائک زید فاکرمه، علاقه‌ی لزومیّه بین وجوب اکرام و مجیئ زید است. این علاقه لزومیّه انصراف به اکمل افراد آن دارد که علاقه لزومیّه بین معلول و علّت تامّه منحصره است و یا این علاقه‌ی لزومیّه بکمک مقدّمات حکمت (در مقام بیان بودن متکلم و عدم ذکر عدل برای شرط) دالّ بر این است که مجیئ زید، علّت منحصره برای وجوب اکرام است. پس خصوصیّت معنای منطوقی، علاقه لزومیّه اکمل است. آنگاه این خصوصیّت معنای منطوقی به دلالت التزامی دالّ بر عدم وجوب اکرام هنگام عدم مجیئ زید است. این عدم وجوب اکرام حکم انشائی است که به آن مفهوم می‌گویند. مثال ان جاء زید اکرمته هم مثل همین مثال است. با این تفاوت که عدم اکرام به زید، حکم اخباری است که به آن مفهوم می‌گویند. در ایندو مثال، حکم مفهومی (عدم وجوب اکرام به زید، عدم اکرام به زید) مخالف با حکم منطوقی (وجوب اکرام به زید، اکرام به زید) است.

مثال دوّم: معنای منطوقی جمله‌ی لا تقل لهما افّ، حرمت افّ به والد و والده است. خصوصیّت این معنا، ثبوت حکم برای موضوع اخفّ (افّ به والد و والده) است. آنگاه این خصوصیّت معنای منطوقی به دلالت التزامیّه دالّ بر حرمت قتل والد و والده است. این حرمت قتل، حکم انشائی است که به آن مفهوم می‌گویند. در این مثال، حکم مفهومی در ایجاب موافق با حکم منطوقی است (حرمت افّ، حرمت قتل).

نمودار فقره‌ی اوّل:

لفظ معنای منطوقی خصوصیّت معنای منطوقی مفهوم

فقره‌ی دوّم: فصحّ ان یقال ............. غیر مذکور.

معنای این فقره این است که مفهوم، حکمی است که مذکور نیست. مثل عدم وجوب اکرام و عدم اکرام به زید در مثال اوّل و حرمت قتل والد و والده در مثال دوّم. این احکام در کلام ذکر نشده است.