درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: مباحث الفاظ/باب نواهی/جهت دوم

جهت دوّم: درباره‌ی سقوط نهی با اوّلین ارتکاب مکلّف دو بحث وجود دارد.

بحث اوّل: بحث بحسب مقام ثبوت.

برای مطلوب مولا در باب نهی در مقام ثبوت چهار صورت متصوّر است.

الف: مطلوب مولا، ترک صرف الوجود طبیعت است. یعنی مولا طالب این است که مکلّف صرف الوجود را ترک نماید. طبق اینصورت، با اوّلین ارتکاب مکلّف نهی مولا رأساً ساقط می‌شود. بنابراین، طبق اینصورت، با اوّلین کذب مکلّف لاتکذب ساقط می‌شود.

ب: مطلوب مولا، ترک مجموع وجودات به نحو عموم مجموعی است. یعنی مولا طالب این است که مکلّف مجموع وجودات را به نحو عموم مجموعی ترک نماید. طبق اینصورت نیز با اوّلین ارتکاب مکلّف نهی مولا رأساً ساقط می‌شود. بنابراین، طبق اینصورت، با اوّلین کذب مکلّف لاتکذب ساقط می‌شود.

ج: مطلوب مولا، ترک احد افراد به نحو عموم بدلی است. یعنی مولا طالب این است که مکلّف احد افراد را ترک نماید. طبق اینصورت، با اوّلین ارتکاب مکلّف نهی مولا ساقط نمی‌شود. بنابراین، طبق اینصورت، با اولّین کذب مکلّف لاتکذب ساقط نمی‌شود.

د: مطلوب مولا، ترک کلّ فرد فرد به نحو عموم استغراقی انحلالی است. یعنی مولا طالب این است که مکلّف تمامی افراد منهیّ عنه را ترک نماید به نحوی که برای هر فرد یک نهی وجود دارد. طبق اینصورت با اوّلین ارتکاب مکلّف نهی مربوط به اوّلین فرد و اوّلین وجود ساقط می‌شود ولی نهی بقیّه وجودات عرضیّه و طولیّه بحال خود باقی است. بنابراین، طبق اینصورت، با اوّلین کذب مکلّف لاتکذب مربوط به اوّلین کذب ساقط می‌شود ولی لاتکذب مربوط به کذب‌های دیگر باقی است.

بحث دوّم: بحث بحسب مقام اثبات.

مرتکز نزد عرف و عقلاء، انحلال نهی (در ناحیه‌ی متعلّق مثل لاتکذب یا در ناحیه‌ی متعلّق و موضوع مثل لاتسبّ المؤمن) به نواهی متعدّده است. بنابراین در صورت عدم قرینه بر تعیین صورت اوّل و دوّم و سوّم، اطلاق نهی در مقام اثبات به مقتضای فهم و ارتکاز عرف و عقلاء، تعیین کننده‌ی صورت چهارم است. و همین ارتکاز، فارق بین اطلاق در باب اوامر و اطلاق در باب نواهی است. با این بیان که مقتضای اطلاق در باب اوامر، صرف الوجود و مقتضای اطلاق در باب نواهی، وجود ساری (کلّ وجود به نحو عموم استغراقی) است. اگر چه متعلّق در هر دو یکی باشد.

قال المحقّق النائینی: انّ القوم قد تعرّضوا فی باب النواهی لبعض المباحث الّتی لایهمّنا البحث عنها.

باب سوّم: باب مفاهیم.........

آدرس جلسه‌ی بعد:

فصول ص۱۴۵. القول فی المنطوق و المفهوم......قال بعض المعاصرین.

کفایه ج۱ ص۳۰۰. المقصد الثالث فی المفاهیم.....فصل.