استاذ سیدمنذر حکیم
درس خارج فقه
95/10/22
بسم الله الرحمن الرحيم
موضوع: بررسی سیاستهای ۱۶گانه رهبری درباره خانواده، اهداف تشکیل و اهداف نظام خانواده، ضرورت آن و نقش آن در سیاست‌گذاری، دقت‌های اعمال شده در سیاستهای ابلاغی از ناحیه مقام معظم رهبری در مورد خانواده
خلاصه: سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری ناشی از توجه ایشان به تمام ابعاد خانواده و نگاه هدفمند به حکمت‌های مطرح شده در آیات و روایات می‌باشد.
محور 16 از سیاستهای کلی خانواده که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده :
«ایجاد ساز و کارهای لازم برای ارتقاء سلامت همه‌جانبه خانواده‌ها به‌ویژه سلامت باروری و افزایش فرزندآوری در جهت برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده»
سلامت خانواده بحث محوری و در خانواده اهمیت زیادی دارد و از جمله اهداف مهم تشکیل خانواده می‌توان به شمار آورد.
در ابتدا «سلامت» باید تعریف شود و مراتب سلامت روشن شود تا ببینیم که در چه جوانبی سلامت باید مدّ نظر و مورد توجه باشد؛ مقام معظم رهبری در این محور فرمودند: «سلامت همه جانبه» با این کلام اشاره به این نکته دارند که همه ابعاد و جوانب سلامت در یک خانواده باید دیده شود و شاخص‌های سلامت و معیار آن در هر بُعد مشخص شود.
ارتقاء سلامت: (گویا مراتبی دارد که ایشان از این تعبیر استفاده کرده‌اند)
• یک معنا اینست که سلامت خانواده‌ها نسبت به بهبود وضع آن‌ها از لحاظ کمّی و عرضی در عرض یکدیگر ارتقا پیدا کنند. مثلا دولت و جامعه در سلامت جسمی برای دید دانش‌آموزان و یا مباحث ذهنی برنامه تضمین کننده سلامت آن‌ها را برنامه‌ریزی می‌کند در اینجا یک نوع از ارتقا و سلامت ذهنی آن‌ها را دولت در نظر می‌گیرد.
• یک نوع از ارتقا هم اینست که سلامت مراتبی دارد و قابل برنامه ریزی خواهد بود هم از لحاظ جسمی و روحی و روانی.
ایجاد ساز و کار لازم برای ارتقا سلامت همه جانبه:
دولت و خانواده چه وظیفه‌ای در قبال ارتقاء سلامت خانواده دارند؟ مباحثی مانند تغذیه، درمان و پیشگیری در اینجا مطرح می‌شود؛ که مراتبی از اهتمام به سلامت را نشان می‌دهند. مقام معظم رهبری فرموده‌اند: «به ویژه سلامت باروری» : در جهان برای محدود کردن باروری به طور عمد یا اتفاقی در اثر یکسری از امور، مثل جنگ، تغذیه ناسالم، آلودگی آب و هوای ایجاد شده که انواع تخریب در بخش سلامت را به عهده دارد و این بحث فردی و در چارچوب خانواده نیست؛ خانواده با آموزش لازم و آگاهی کافی در حفظ سلامت خودشان می‌توانند تأثیر گذار و سهیم در سلامت باشند ولی جامعه جهانی و دولت‌ها و آفت سلامت مسئولیت دارند.
از جاهایی که مغفول است و جلوگیری از پیشرفت جمعیت می‌شود، بحث باروری می‌باشد؛ در کلام ایشان که اشاره به باروری دارد بحث جمعیت کاملا مشهود است.
در گذشته به خاطر بعضی ملاحظات و هراس بیجا برای مدیریت جامعه در حال رشد و تبلیغات زیاد به نقصی بزرگ در جمعیت کشور دچار شدیم و لذا باید دنبال جامعه‌ای باشیم که میل به رشد جمعیت داشته باشند و این فرهنگسازی برای جبران کاستی و نقص جامعه می‌باشد، باید دنبال جامعه‌ای باشیم که خانواده به سلامت باروری روی بیاورد.
مقام معظم رهبری در سیاستهای ابلاغی جمعیت در اولین مورد پویایی و بالندگی یک جامعه را منوط به افزایش جمعیت می‌داند، ایشان در محور اول از این سیاست‌ها چنین می‌فرمایند: « ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی.»
و در محور چهاردهم تأکید داشتند بر رصد نمودن مستمر و این رصد نمودن باید بر اساس شاخص‌های بومی توسعه یابد.
ایشان در این محور چنین می فرماید: «رصد مستمر سیاستهای جمعیّتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد ساز و کار مناسب و تدوین شاخص‌های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش‌های جمعیّتی و توسعه انسانی.»
ما با کمک سیاستهای ابلاغی در مورد خانواده و سیاستهای ابلاغی در مورد جمعیت می‌توانیم به شاخص‌های خانواده و جامعه مطلوب از نگاه مقام معظم رهبری برسیم.
تأکید ایشان بر افزایش جمعیت بخاطر برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده است. و یک مشخصه از جامعه مطلوب جوان بودن است که البته باید با سلامت همراه باشد تا مفید واقع شود، پویایی جامعه یعنی اینکه عقب گرد نداشته باشد و پا به پای جامعه جهانی در پیشرفت حرکت کند، بالندگی جامعه که او را در صدر جامعه بشری قرار می‌دهد؛ این تکاملی است که باید با برنامه‌ریزی برای خانواده و افراد به آن رسید.
در این سیاست‌ها ویژگی جامعه مطلوب و همچنین شاخص خانواده مطلوب بیان شده و باید شاخص جامعه و خانواده مطلوب کشف شود. در ابتدای این سیاست‌ها بیان فرمودند: «خانواده واحد بنیادی و سنگ بنای جامعه اسلامی و کانون رشد و تعالی انسان و پشتوانه سلامت و بالندگی و اقتدار و اعتلای معنوی کشور و نظام است» در این قسمت تعالی انسان مطرح شده و در آخر به جامعه اشاره شده و بحث سلامت در آخرین بند تشریح داده شده.
می توانیم این سیاست در بخش سلامت را سنگ بنای تأسیس پژوهشکده سلامت بدانیم. سلامت خانواده ابعاد مختلفی دارد سلامت جسمی، روحی، فکری، اعتقادی، عاطفی وسلامت در ارتباطات اجتماعی و همه در اینجا معنا پیدا می‌کنند، لذا می‌بینیم که رهبری نگاهی جامع به خانواده و جامعه و فرد و دولت داشته‌اند.
چنین نگاهی برخواسته از نگاهی‌جامع به اهداف و ابعاد جامعه می‌باشد و فقیه اگر با دو اصل کامل دیدن اهداف و ابعاد برداشت و استنباط او از آیات و روایات برای مباحث منصوص از اطلاقات استفاده فراوان می‌کند و در منطقة‌الفراغ و غیر منصوص برنامه ریزی کند. و این سیاست‌ها می تواند نشانگر تصمیمات رهبری در منطقة الفراغ باشد. در حالی که می‌توانیم دنبال مستند قرآنی باشیم آیاتی که در جلسات گذشته قرائت شد در رابطه با خانواده همه ابعاد را در بر می‌گرفت و حدود 12 هدف را بیان می‌کرد و این نگاه فقیه باعث می‌شود که استنباط مناسبی برای هر عصری داشته باشد.
امیدواریم که این نگاه و تلاش را به سر حد مطلوب برسانیم و بحث مستند داشته باشیم.